Πριν 13 χρόνια, του Αγίου Χαραλάμπους....

 Θυμάμαι, όταν είχε βροχερό καιρό ημέρες λιτανείας, η νόνα μου η Ελευθερία έλεγε πάντα: "Μπα, θα το κρατήσει ο Άγιος!". Εννοούσε με αυτό, ότι ο τιμώμενος Άγιος θα "κρατήσει" το νερό της βροχής ώστε κατά την ώρα της λιτάνευσης του θρόνου του να έχει καλοκαιρία, φερόμενος "φιλόξενα" προς τους πιστούς του.

Μα την 10η Φεβρουαρίου του 2010 η νόνα μου η Λευτερία ήταν  ήδη 25 χρόνια πεθαμένη και μαζί της είχε φύγει και η γενιά που πίστευε σε κάτι τέτοιες "δεισιδαιμονίες" και η παιδική μου ηλικία.

Ήμουν πλέον 41 ετών και αντιπρόεδρος Δ.Σ. στην Φιλαρμονική που αγάπησα. Έπρεπε λοιπόν να φέρομαι ορθολογικά, τεχνοκρατικά θα έλεγα!

Εκείνη την ημέρα λοιπόν, του Αγίου Χαραλάμπους 2010, είχε πολύ άσχημο καιρό! Έβρεχε, φυσούσε ασταμάτητα, "έβγαζε την θάλασσα έξω" κι εγώ βρέθηκα κατά τις 12 το μεσημέρι σε γνωστή καφετέρια του Ληξουριού, τίγκα στον κόσμο  - όλοι μέσα στην γκρίνια και τη νευρωτική ληξουριώτικη φάουσα, που ο επίσης νευρωτικός ληξουριώτικος καιρός χάλασε τη γιορτινή ατμόσφαιρα. 

Εκεί συνάντησα ένα άλλο μέλος του Δ.Σ. και, βλέποντας την σφοδρή και επίμονη κακοκαιρία, αποφασίσαμε ότι δεν γινόταν να βγει η Φιλαρμονική. Εν τω άμα τηλεφωνήσαμε στον Πρόεδρο, ο οποίος δέχτηκε απρόθυμα (ως παλιότερος κάτι ήξερε παραπάνω), να τηλεφωνήσουμε στους μαθητές (μουσικούς αν προτιμάτε) της μπάντας και να τους γνωστοποιήσουμε ότι η εμφάνιση της Φιλαρμονικής στη λιτανεία ματαιώνεται, λόγω καιρικών συνθηκών Αυτό ακριβώς και πράξαμε και φύγαμε για τα σπίτια μας περιχαρείς που γλυτώσαμε τους μουσικούς απ' την ταλαιπωρία της άσκοπης συγκέντρωσης.

Δεν ξέρω! ίσως να ήταν η λαϊκή σοφία αυτό που αγνοήσαμε, που γνωρίζει ότι τις απογευματινές ώρες ο καιρός φτιάχνει· γεγονός όμως είναι ότι αυτός ο παλιόκαιρος μισή ώρα πριν από την λιτανεία του πολιούχου μας "κρατήθηκε". Είδα, μην πιστεύοντας στην κακή μου μοίρα, πλησιάζοντας η ώρα της τελετής, τον ήλιο να βγαίνει με την χειμερινή έντονη λάμψη του και τον αέρα να πέφτει ..... και η Φιλαρμονική δεν ήταν στην "θέση της"!

Όσο πιο "Ληξουριώτης" είστε τόσο πιο εύκολα μπορείτε να καταλάβετε τι επακολούθησε! Η λιτάνευση του θρόνου έγινε "μίζερα" γύρω από το Ναό, αφού χωρίς Φιλαρμονική λιτανεία δε νοείται, ο κόσμος που ήταν συγκεντρωμένος και περίμενε να δει την Φιλαρμονική να έρχεται και Φιλαρμονική .... δεν είδε, θύμωσε (θύμωσε πολύ!), ακολούθησαν δημοσιεύματα με όχι κολακευτικά σχόλια για το Διοικητικό Συμβούλιο και το χειρότερο, αυτός που πλήρωσε τη νύφη, ακούγοντας την περισσότερη γκρίνια, ήταν, ο επιφυλακτικός για την ματαίωση, τότε Πρόεδρος Φιλαρμονικής,  κ. Σπύρος Αλεξανδρόπουλος!

Τότε, δεν αντιμετώπισα "ρομαντικά" την όλη κατάσταση. Ενέμεινα στην ορθολογική άποψή μου, ότι καλώς δεν συγκεντρώθηκε η μπάντα, γιατί ο καιρός έδειχνε ότι λιτανεία δεν πρόκειται να γίνει, άσχετο ότι μετά άρχισε τα "τερτίπια του".

Σήμερα, 13 χρόνια μετά και έχοντας βιώσει προσωπικές και κοινωνικές ματαιώσεις, ων ουκ έστι αριθμός,  θέλω να πιστεύω ότι εκείνη την ημέρα του Αγίου Χαραλάμπους, στα πρόθυρα της δεκαετίας της πανελλήνιας "κρίσης" και του ληξουριώτικου σεισμού, στα πρόθυρα της δεκαετίας της ματαιωμένης αντίστασης και των εδραιωμένων ερειπίων, ο Άγιος "το κράτησε"! 

Ο "έχων την πόλιν", η ίδια η πόλις, πεισματικά κράτησε τον καιρό (εκράτησε του Καιρού) δείχνοντας ότι απαιτεί την Μουσική, εκθέτοντας τον ορθολογισμό μου, ο οποίος έκτοτε όλο και φθίνει....

Εγράφη βράδυ 10ης Φεβρουαρίου 2023. Το πρωί είχε ήλιο αλλά πολύ αέρα, η λιτανεία είχε ελάχιστο κόσμο "κι εγώ σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς έκανα αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία"

Χρόνια Πολλά Ληξούρι, σε πείσμα των πάσης φύσεως ορθολογισμών. Κράτα!

Η αποχώρησή μου από τα διοικητικά της Φιλαρμονικής και ολίγον από Αντώνη Ρέμο....

Μόνος μου το πέρασα κι αυτό

και στο τέλος με γονάτισε

δεν υπάρχει λάθος και σωστό

για τον άντρα που αγάπησε

(στίχοι από pop ψευτοζεϊμπέκικο, 

που τραγουδούσε ο Ρέμος)

Από την 8/6/2022 έπαψα να ανήκω στο Διοικητικό Συμβούλιο της Φιλαρμονικής Σχολής Ληξουρίου, αφού στις τελευταίες εκλογές δεν έθεσα υποψηφιότητα. 

Αποχώρησα από την Διοίκηση της Φιλαρμονικής γιατί απέτυχα. Δεν κατέχω τον "προοδευτικό" συλλογισμό, για να γράψω πως "τελείωσε ένας κύκλος και αρχίζει ένας άλλος",  ούτε τον νεοφιλελεύθερο για να γράψω ότι "παίρνω αποστάσεις για να γεμίσω τις μπαταρίες μου" Απλά, καθαρά και ευθέως, απέτυχα.

Απέτυχα να χτυπήσω, να εκριζώσω αυτήν την καταραμένη αντίληψη, που θέλει την Φιλαρμονική "ψυχαγωγική ορχήστρα" και "τουριστική ατραξιόν", με κύριο σκοπό τις διαρκείς εμφανίσεις (συναυλίες, περατζάδες, καλαντισμούς κλπ). Και μάλιστα απέτυχα, ενώ μου δόθηκε η απόλυτη ευκαιρία, τότε, το "μακρινό", όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, 2016, όταν νέα παιδιά πλημμύρισαν την Φιλαρμονική, όχι μόνο με την παρουσία τους, αλλά και με την προθυμία τους, τον ενθουσιασμό τους, το γέλιο τους· και αυτόν τον ενθουσιασμό τον μετέδωσαν σε όλους εμάς, τους οικούντας και παροικούντας το ιστορικό μας σωματείο, αλλά και σε όλη την ληξουριώτικη κοινωνία. 

Απέτυχα, ύστερα, να "επανεκκινήσω" την Φιλαρμονική μας, μετά την "πανδημία" και τα περιοριστικά κατ' αυτής μέτρα· δηλαδή να ξαναφέρω τα παιδιά πίσω στην Φιλαρμονική ώστε με νέο ενθουσιασμό να μετέχουν σε πρόβες και στην προσωπική μελέτη και να δουλέψει έτσι, ξανά, ο εκπαιδευτικός τομέας, η ουσία, ο πραγματικά κύριος σκοπός της Φιλαρμονικής. 

Και τότε, η παραπάνω αναθεματισμένη νοοτροπία του "ταρτατζούμ, φρου-φρου κι αρώματα" ξαναφούντωσε. Σαν να είχε λουφάξει και περίμενε χαιρέκακα την ευκαιρία, άρχισε με κλαψουρίσματα στην αρχή, πιο επιτακτικά στη συνέχεια να απαιτεί εκδηλώσεις και εμφανίσεις από μια μπάντα, που δεν είχε κάνει κανονική πρόβα για μία διετία. Και αυτή η γκρίνια και η ανούσια μαύρη φάουσα, μας απογοήτευσε όλους στο Διοικητικό Συμβούλιο, εμένα δε επιπλέον με εκνεύρισε ιδιαίτερα, γιατί ούτε ένας δεν ήλθε να μου πει από κοντά την κριτική του, ενώπιος ενωπίω, αλλά μάθαινα αυτήν την κριτική από μισόλογα και μέσω τρίτων, σαν να ήμουν ξένο σώμα στην Φιλαρμονική που υπηρετώ. Ας είναι όμως, προχωρούμε .... 

Η παραπάνω αποτυχία ήταν ο κύριος λόγος που αποχώρησα από την Διοίκηση της Φιλαρμονικής σε αδρές γραμμές. Περαιτέρω ανάλυση δεν μπορεί να γίνει από το υπερβολικά δημόσιο βήμα του διαδικτύου, στο οποίο δεν χωρούν αυστηρές προσωπικές κριτικές και σκληρή αυτοκριτική. 

Θα αποπειραθώ όμως μια προσωπική εξομολόγηση (αυτή την ανωμαλία μου, όσο πιο ευρύ είναι το κοινό στο οποίο απευθύνομαι τόσο πιο "εκ βαθέων" να ομιλώ, ποτέ δεν θα την καταλάβω).

 Από μία διοικητική προσπάθεια 13 χρόνων, λοιπόν, τι είναι αυτό που μένει; 

Μένει κατ' αρχάς η αίσθηση ότι η Φιλαρμονική μπορεί να τα καταφέρει, μπορεί να γίνει αυτός ο μεγάλος πνευματικός οργανισμός, η Μεγάλη του Ληξουριώτικου Γένους Σχολή", που τόσο ανάγκη έχει το Ληξούρι. Άλλωστε για λίγα χρόνια, μια στιγμή μόνο στην μεγάλη Ιστορία της, τα κατάφερε. Και σ' αυτή την στιγμή είχα την τιμή να είμαι εκεί· την είδα, την έζησα, δεν μπορεί κανείς να μου την πάρει.

Μένει ύστερα η ελπίδα. Γιατί εγώ δεν είμαι .... Τσίπρας για να πω: "αφού απέτυχα εγώ, δεν γίνεται τίποτα, βουρ πίσω στα παλιά!". Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο, μπορεί και πρέπει να καταφέρει την συνέχεια της προόδου της Φιλαρμονικής. Μπορεί και πρέπει να αδιαφορήσει για τις σειρήνες του εντυπωσιασμού και να ανατάξει τον ενθουσιασμό των παιδιών. Πρώτο θετικότατο δείγμα η διοργάνωση του "θερινού σχολείου".

Μένει έντονη η ευγνωμοσύνη μου προς τα παιδιά της Φιλαρμονικής και τους γονείς τους. Έζησα μαζί τους έξι υπέροχα χρόνια λάμψης της Φιλαρμονικής. Ήταν για εμένα, οι μικροί μαθητές της Φιλαρμονικής και οι γονείς τους, δάσκαλοι, που μου έμαθαν ότι η ζώσα, η πραγματική Φιλαρμονική, δεν είναι ένα άπιαστο όνειρο, αλλά ένας στόχος εφικτός, μια κατάσταση φυσική, για το Ληξούρι.

Μένει η αμέριστη εκτίμηση για τον απλό συνδρομητή της Φιλαρμονικής· αυτόν που χωρίς να διατυμπανίζει την αγάπη του για την Φιλαρμονική, ούτε την αγωνία του μήπως "κλείσει", την ενισχύει ηθικά και υλικά τα μέγιστα. Η ωραιότερη μουσική που άκουσα στα αυτιά μου τα βουβά χρόνια της "πανδημίας" ήταν η χαμηλόφωνη φράση "πάρε 50€ Γιοσήφη και δεν θέλω και απόδειξη". Τόσο απλά, τόσο διακριτικά. 

Για όλους όσους συνεργαστήκαμε αυτά τα 13 χρόνια, για όλους όσους συναγωνιστήκαμε, για όλους όσους τσακωθήκαμε, για όλους όσους αντιπαρατεθήκαμε, για όλους όσους "πολέμησαν" εμένα και τις απόψεις μου, ακόμα και τους θιασώτες της κενής επίδειξης της Φιλαρμονικής, της νοοτροπίας δηλαδή που στάθηκε η κύρια αιτία να αποχωρήσω από τα διοικητικά του σωματείου (τους οποίους θεωρώ θύματα της νοοτροπίας τους, περισσότερο κι  από εμένα), ακόμα και αυτούς που με χτύπησαν με μίσος "κάτω από την ζώνη" στο κύριο στοιχείο της προσωπικότητάς μου, την πηγαία, γνήσια και ανεπιτήδευτη δημόσια έκφραση γνώμης (ναι, ναι για το άρθρο για τον Λιγνάδη λέω), μένει μόνο το αίσθημα της αγάπης. Γιατί όλοι στο Ληξούρι, με όποιον τρόπο και να ασχολούμαστε ή να μην ασχολούμαστε με την Φιλαρμονική, μετέχουμε στην Αγάπη Της. Και όταν λέω "αγάπη της", δεν φτάνω σε τέτοια επίπεδα ρομαντισμού ώστε να προσωποποιώ την Φιλαρμονική. Μιλώ για την αγάπη που αυτό το σωματείο, με το θυελλώδες παρελθόν του, με το έντονο παρόν του και το νεφελώδες μέλλον του καταφέρνει να αποσπά, συνειδητά ή υποσυνείδητα, από καθέναν Ληξουριώτη και από όλους μαζί.

Μένουν, τέλος, ατελείωτες ώρες σκέψεις και αφαίρεσης για το "τι έπραξα, τι δεν έπραξα, τι θα έπρεπε να πράξω," κυρίως όταν οδηγώ (έχω πάρει παραμάζωμα καμία δεκαριά καθρέφτες και, όταν χτύπησα τον προφυλακτήρα του γείτονά μου του Πέτρου, είπα "δεν πάει άλλο, πρέπει να γράψω άρθρο").

Μένει όμως και ένα τονωτικό συμπέρασμα: 

Είδα από μικρό παιδί, την Φιλαρμονική ως Ιδέα, ως εικόνα της ιδανικής κοινωνίας που το Ληξούρι, κάποτε "ζωγράφισε", για να επιδιώκει να της ομοιωθεί. Με αυτήν την "αίσθηση" της Φιλαρμονικής, πορεύτηκα πάντα, έκανα για το καλό της και ως μέλος του Δ.Σ., ό,τι μπορούσα και προσπάθησα να κάνω και ό,τι δεν μπορούσα. Με όπλα την παραίνεση, τον Λόγο, το προσωπικό παράδειγμα (άλλα δεν διαθέτω), προσπάθησα, με μία κάπως αλαζονική τόλμη είναι η αλήθεια, να κάνω Τέχνη, μέσα από την Διοίκηση της Φιλαρμονικής, προσπάθησα να γίνω ιεροκήρυκας μιας ληξουριώτικης κοινωνικής "θρησκείας". Με αυτήν την συμπερασματική σκέψη πιστεύω: 

α) Ότι θα μειωθεί κατά πολύ η θραύσις κατόπτρων οχημάτων εν Ληξουρίω αλλά και εν Αργοτέτοιω. 

β) Ότι δικαιούμαι να έχω το κεφάλι ψηλά για όσα έκανα, όσα προσπάθησα να κάνω και όσα, αν υπάρχω και αξιωθώ, θα προσπαθήσω να κάνω στο (απώτερο) μέλλον και ότι την αποτυχία μου, άλλοι δεν την έχουν δει ως επιτυχία ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα.  

γ) Ότι, εν κατακλείδι, φτάνουμε σε κάτι τραγικά ειρωνικό: 

Μετά από τόση συμμετοχή στον αγώνα που (θα έπρεπε να) κάνει η Φιλαρμονική για την απομάκρυνση των νέων από την "υποκουλτούρα", μετά από μία ζωή προσπάθειας ακροάσεως μόνο σοβαρής μουσικής, όταν σκέφτομαι την Φιλαρμονική, στο μυαλό μου γυρίζουν οι στίχοι από ένα ποπ ψευτοζεϊμπέκικο, που τραγουδούσε ο Ρέμος:

"Δεν υπάρχει λάθος και σωστό 

για τον άντρα που αγάπησε"

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΕΣ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΕΣ

 Διαδικτυακή ομιλία μου την Μεγάλη Τετάρτη 28/4/2021, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων "Μεγάλη Εβδομάδα, με την Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου"

Εισαγωγή

Όσα θα πω σήμερα, δεν είναι παρά η εκτύλιξη της σκέψης μου, του προβληματισμού μου, αν θέλετε, για τα αίτια της δημιουργίας των  πρώτων επτανησιακών Φιλαρμονικών Σχολών. Αίτια όχι τόσο εξωτερικά, «τοις πράγμασι», αλλά κυρίως ψυχικά, πνευματικά, αίτια «παραγωγικά βουλήσεως» όσων έδρασαν και μόχθησαν  για την θεμελίωση των πρώτων Φιλαρμονικών μας.

Όπως καταλαβαίνετε το εγχείρημα δεν είναι εύκολο. Πώς μπορείς να ερευνήσεις τις ψυχές και τους νόες εκείνων των πιονέρων «φιλαρμονικάριων» 200 χρόνια μετά την δράση και τον βίο τους; Μόνο, αλλά μεγάλο βοήθημα, η Τέχνη που διάλεξαν να υπηρετήσουν, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές – πολιτικές συνθήκες της εποχής εκείνης.

Για να μην πελαγοδρομήσει δε η ομιλία μου,  καταφεύγω σε δύο προσωπικά βοηθήματα:

1^ον) Βασίζομαι κυρίως στην εξέλιξη της Φιλαρμονικής Σχολής Ληξουρίου, όχι γιατί υποτιμώ τις Φιλαρμονικές των άλλων νησιών, αλλά γιατί αυτής της Φιλαρμονικής προσπαθώ από 11 χρονών, να γίνω κι εγώ κύτταρο της ύπαρξής της και συνεπώς μπορώ να δω καλύτερα τα «εσωτερικά» αίτια της δημιουργίας της και επίσης αυτής διαθέτουμε τα  «ιδρυτικά έγγραφα» του 1839, πολύτιμα ντοκουμέντα (και)  για τη νοοτροπία των ιδρυτών της   και 2^ον) πιάνω το νήμα της ιστορίας από πολύ παλιά -από το 726 μ.Χ.- και ακολουθώντας το φτάνω μέχρι την εποχή της «Γενέσεως» των Φιλαρμονικών μας.

Εικονομαχία

Η ιστόρησή μας, λοιπόν, ξεκινάει χρονικά από το 726 μ.Χ. και τοπικά από την Κωνσταντινούπολη· όταν ο Αυτοκράτορας  Λέων Γ’ επιχειρεί να απομακρύνει την εικόνα του Χριστού από την Χαλκή Πύλη, αρχίζοντας «επίσημα» την περίοδο της Εικονομαχίας.

Δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε τι ώθησε τον Λέοντα και τους διαδόχους του εναντίον των εικόνων· ίσως να ήταν η «ανατολίτικη» καταγωγή τους, ίσως ότι, απειλούμενοι από τους Άραβες, ήθελαν να φτιάξουν ένα κράτος «λιτό», πειθαρχημένο, στρατιωτικό, χωρίς πολλές «φιοριτούρες» και καλλιτεχνίες. Γεγονός πάντως είναι ότι με την πολιτική τους φέρνουν μια πυρετώδη εποχή για την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, κατά την οποία θα υπάρξει τιτάνια πάλη Ιδεών και σωμάτων, με επίκεντρο την λατρεία ή μη των εικόνων: Για έναν ολόκληρο αιώνα, εικονολάτρες και «εικονοκλάστες», εικονομάχοι και «εικονόδουλοι», διαφωνούν, ερίζουν, μάχονται· και η έριδα αυτή αποτελεί αποκύημα αλλά και μοχλό πολιτικών εξελίξεων και κοινωνικών αλλαγών. Θα πρέπει δε εδώ να σημειώσουμε, ότι σε αυτή την μάχη η μεγάλη πλειοψηφία του λαού τάσσεται υπέρ της λατρείας των εικόνων· και είναι ίσως η πρώτη φορά στην Ιστορία μας, που ο λαός κατηγορείται από την εξουσία ως αμαθής, θρησκόληπτος, ειδωλολάτρης, «ψεκασμένος» επιτέλους, για να χρησιμοποιήσουμε σύγχρονη ορολογία.

Η έριδα θα τελειώσει με τη νίκη των εικονολατρών, όταν, το 842 μ.Χ., η Αυγούστα Θεοδώρα, η χήρα του Αυτοκράτορα Θεόφιλου, η νικήτρια της Κασσιανής για την καρδιά του Αυτοκράτορα, αναστηλώνει πανηγυρικά τις εικόνες.

Δεν πρόκειται απλά για νίκη των εικονολατρών· ούτε, βεβαίως, για επικράτηση της θρησκοληψίας, της αμάθειας ή της ειδωλολατρίας, όπως πολλοί ακόμα και σήμερα- ιδίως σήμερα- υποστηρίζουν. Πρόκειται για την επικράτηση στην λατρεία του Θείου τού πρωταρχικού παράγοντα της Τέχνης, του συμβολισμού. Πρόκειται για θρίαμβο της ίδιας της Τέχνης κατά της πεζότητας, κατά του «στεγνού», άψυχου βίου. Για έναν θρίαμβο της ζωής κατά της απλής, άχαρης επιβίωσης.

Μετά από αυτήν την δύσκολα κερδισμένη μάχη, θα μπορέσει να αναπτυχθεί η υψηλή, η Θεία Τέχνη της Ορθόδοξης Λατρείας· φυσικά όχι μόνο στην ζωγραφική, αλλά και στην ποίηση και στην Μουσική -μην ξεχνάμε ότι ο βασικός θεωρητικός της εικονολατρίας, Ιωάννης ο Δαμασκηνός, την κορυφαία των Τεχνών υπηρετούσε, φέροντας τον τίτλο «Μαΐστωρ της Μουσικής». Η Ανατολική Εκκλησία θα γίνει η «εκκλησία των Γραικών .... με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες, με τες λειτουργικές  φωνές και συμφωνίες», με τις «ακριβές μουσικές του Κουκουζέλη και χρυσές του Πανσέληνου ζωγραφικές»· και η Τέχνη της λατρείας της θα φτάσει ως τις ημέρες μας ζωντανή και εμπνέουσα «Ελύτηδες» και «Θεοδωράκηδες».

Εδώ όμως μας ενδιαφέρει και κάτι ακόμα πιο «βαθύ», ακόμα πιο σημαντικό για την εξέλιξη της ανθρωπότητας μετά την εικονομαχία: 

Με την επικράτηση των εικονολατρών, η λατρεία γίνεται «δημόσια», θα λέγαμε. Βλέποντας όλοι μαζί τις ίδιες  εικόνες και ακούγοντας όλοι μαζί την ίδια ποίηση και μουσική, οι πιστοί δεν «φυλακίζονται» ο καθένας στην ατομική του προσευχή· το εκκλησίασμα γίνεται μέτοχο της Τέχνης, που αναπαριστά και υμνεί την υπέρλογη κοινωνία του μοναδικού και τριαδικού μαζί Θεού· προάγεται από άθροισμα ατόμων σε ιδανική Κοινωνία. Η Ορθόδοξη Λατρεία έτσι κατανικά τον ατομισμό και καταφέρνει «την ενότητα εν τη ποικιλία», ξεπερνά το «Εγώ» και φτάνει στο «Εμείς», πράγμα που έχει τεράστια σημασία όχι μόνο για την «καλλιτεχνική», αλλά κυρίως για την πολιτική - κοινωνική εξέλιξη του Ελληνισμού και της Ανθρωπότητας.

 Προτεσταντισμός

Η Ιστορία όμως, ως γνωστόν, έχει την τάση να επαναλαμβάνεται:  Έτσι, στις αρχές του 16^ου αιώνα η εικονομαχική αντίληψη επανέρχεται δριμύτερη. Είναι η εποχή που το χρυσάφι έχει αρχίσει να ρέει άφθονο από την μόλις ανακαλυφθείσα Αμερικανική Ήπειρο και, λόγω της πληθώρας του, χάνει την αξία του. Είναι η εποχή, που ο πλούτος δεν μπορεί πια να μένει στάσιμος, πρέπει να μετατραπεί σε κεφάλαιο που φέρνει κέρδος· η γη, η θάλασσα, ο ίδιος ο άνθρωπος πρέπει να εκμεταλλευτούν, για να δώσουν υπεραξία στους κατόχους του πλούτου. Είναι η εποχή που αναγγέλλει την καπιταλιστική παραγωγή, όπως λέει ο Κάρολος Μαρξ.

Σε αυτήν την εποχή, το 1517 μ.Χ. συγκεκριμένα, ένας Γερμανός μοναχός, δεινός ζυθοπότης μεν, με εξαίρετη μόρφωση δε, ο Μαρτίνος Λούθηρος, θυροκολλεί στον Μητροπολιτικό Ναό του Βίτενμπεργκ τις 95 θέσεις του, ως διαμαρτυρία κατά του Πάπα και της Καθολικής Εκκλησίας. Η διαμαρτυρία αυτή θα αρχίσει με την αντίθεση στα «συγχωροχάρτια» και τις λοιπές θρησκόληπτες υπερβολές καθώς και στην κοσμική υπερεξουσία του Πάπα. Γρήγορα όμως, θα εξελιχθεί σε χριστιανικό δόγμα – γνώμονα του τρόπου ζωής που απαιτούσε το λυκαυγές του καπιταλισμού. Ένα δόγμα που νομιμοποιεί θρησκευτικά το κέρδος του ισχυρού από την εξαντλητική εργασία του ανίσχυρου, που γιγαντώνει το άτομο και ευτελίζει την κοινωνία, που αποθεώνει το «Εγώ» και αγνοεί το «Εμείς», που στο ανατριχιαστικό ζενίθ της θεολογίας του, ο Ιωάννης Καλβίνος διατυπώνει το Δόγμα του Απόλυτου Προορισμού: «Ο Θεός έχει αποφασίσει από την αρχή ποιοι θα σωθούν και ποιοι θα καταλήξουν στην Γέεννα· και οι ήδη «σωσμένοι» είναι αυτοί που συγκεντρώνουν πλούτο, απόλυτη ένδειξη της χάριτος του Θεού σε αυτόν τον μάταιο κόσμο»!

Με τέτοια ωμή αντιμετώπιση του κόσμου και του υπερκόσμιου, ο Προτεσταντισμός είναι μοιραίο να έχει «λιτή» λατρεία. Στην πραγματικότητα δεν έχει σχεδόν καθόλου λατρεία. Με το πρόσχημα της επιστροφής στα πρωτοχριστιανικά χρόνια, από την πρώτη στιγμή καταργεί τις εικόνες και τη λατρεία των Αγίων, εγκλωβίζει τους πιστούς στην ανάγνωση της Αγίας Γραφής και μόνο και στην διαρκή ατομική προσευχή και οι προτεσταντικές λειτουργίες εξελίσσονται σε ένα στυγνό καθοδηγητικό κήρυγμα, με κάποιους ύμνους εμβατηριακού χαρακτήρα στο «τσακίρ κέφι»· σε μια διαδικασία που το «Εγώ» παίρνει οδηγίες και δύναμη για να επικρατήσει των άλλων.

Με τέτοια ατομοκεντρική αντίληψη, το δόγμα των Διαμαρτυρομένων ήταν επόμενο να επικρατήσει σε καθεστώτα αυταρχικά, όπου ο ηγεμόνας ήθελε υποταγή στην πολιτική εξουσία του, αφήνοντας την οικονομική εξουσία στους εμπόρους και στους επιχειρηματίες της εποχής, όπως ήταν τα γερμανικά κρατίδια, κυρίως του βορά. Επικράτησε ακόμα (φυσικό επόμενο και αυτό) και σε κάποιες «επιχειρηματικές Δημοκρατίες», με εντελώς ασύδοτη την οικονομική ισχύ, όπως η Ολλανδία και οι μετέπειτα Η.Π.Α..

Αγγλία: μια προτεσταντική δύναμη

Εδώ όμως, μας ενδιαφέρει η Αγγλία. Η Γηραιά Αλβιών, που κατά την εν λόγω εποχή δεν ήταν ακόμη γηραιά· ήταν σχετικά νέα Αλβιών, που ένιωθε όλο και πιο πολύ τις δυνάμεις της και ήθελε να μπει στον κατάλογο των μεγάλων δυνάμεων. Βασιλιάς της ο περιβόητος Ερρίκος Η’, ένας καλλιεργημένος άνθρωπος, που στα νιάτα του είχε γράψει μέχρι και πραγματεία εναντίον του Λουθήρου. Ο Βασιλιάς αυτός ατύχησε στους γάμους του, ή μάλλον οι σύζυγοί του ατύχησαν στον γάμο τους μαζί του. Λίγο ο καημός του να αποκτήσει αρσενικό διάδοχο και πολύ περισσότερο οι συμμαχίες που ήθελε να στερεώνει με γάμο, ώθησαν τον Ερρίκο να αλλάζει τις συζύγους σαν τα πουκάμισα.  Και, όπως συμβαίνει σε όλα, η πρώτη φορά ήταν δύσκολη: Το καθολικό δόγμα, ως γνωστόν, δεν επέτρεπε σε καμία περίπτωση το διαζύγιο. Μάταια έστελνε και ξαναέστελνε ο Ερρίκος αιτήματα στον Πάπα να θεωρήσει τον γάμο άκυρο· εκείνος ήταν ανένδοτος, αφού μάλιστα η νύφη δεν ήταν καμία «του πεταματού», ήταν η Αικατερίνη της Αραγωνίας, υπερήφανη θειά του Κάρολου Κουίντου, Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που έλυνε κι έδενε την εποχή εκείνη.

Ο Ερρίκος όμως δεν ήταν από τα παιδιά που σηκώνουν αντιρρήσεις· αν δεν ήθελε ο Πάπας να τον εξυπηρετήσει, τότε θα γινόταν ο ίδιος «Πάπας» εντός της επικράτειάς του. Εξαναγκάζει λοιπόν την βουλή του να ανακηρύξει τον  ίδιο   «μόνη κεφαλή, ανώτατο άρχοντα, προστάτη και υπερασπιστή της Εκκλησίας». Δημιουργεί έτσι ο ιδιότροπος αυτός Βασιλιάς, κάτι πρωτότυπο ακόμα και για τον ίδιο τον Προτεσταντισμό, ένα «Πολιτειοκεντρικό» εκκλησιαστικό πολίτευμα, στο οποίο ο αρχηγός του κράτους, αυτόματα, είναι και αρχηγός της Εκκλησίας.

Ο πολύγαμος και πολυγαμικός Άναξ, όμως, δεν θα προσχωρήσει στον Προτεσταντισμό, πέρα από το να φτιάξει ένα κράτος «αντιπαπικό». Εκείνος που θα φτάσει τον προτεσταντισμό στο τέρμα, είναι ο ασθενικός γιος που απέκτησε από τον τρίτο γάμο του, ο οποίος, μόλις τον διαδεχτεί, ως Εδουάρδος Στ’ –σωστά μαντέψατε- καταργεί τις εικόνες, καταργεί την λατρεία των Αγίων, ορίζει ειδικό προσευχητάριο και επιβάλει την χρήση μόνο αυτού στις Εκκλησίες.

Έτσι και η Αγγλία αποκτά το δικό της δόγμα, που θα της επιτρέψει να εξελιχθεί σε μία οικονομική αυτοκρατορία με ατελείωτες αποικίες, που την απομύζησή τους, κάποιες φορές αναλαμβάνουν ακόμα και Εταιρείες, με κάθε Άγγλο έμπορο έναν «μικρό Θεό» και με έναν Βασιλιά, σύμβολο μεν της αυτοκρατορίας, ανίσχυρο όμως μπροστά στους μεγαλοαστούς, που όταν δεν τους κάνει ή τον αποκεφαλίζουν ή τον αγνοούν ή τον δανείζουν μέχρι οικονομικού στραγγαλισμού. Και σε μία τέτοια χώρα, όπως όλοι καταλαβαίνουμε, δεν χωρά και πολύ πνευματικότητα ούτε λαϊκές λατρευτικές εξάρσεις. 

Αγγλοκρατία στα Επτάνησα - θρησκευτική πολιτική των Άγγλων

Σε αυτού του κράτους την ασφυκτική «Προστασία», την αγκαλιά – μέγγενη, βρίσκονται τα Επτάνησα κατά τον χρόνο της δημιουργίας των πρώτων Φιλαρμονικών μας. Μόνο που τώρα η Αλβιών είναι πλέον Γηραιά και πολυσέβαστος σε όλη την υφήλιο. Είναι η υπερδύναμη της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, σημείο εκκίνησης της βιομηχανικής επανάστασης και, βεβαίως, η νικήτρια του Ναπολέοντα,  η οποία, στο συνέδριο της Βιέννης, άφησε τον Τσάρο και τον Μέτερνιχ να φαντασιώνουν, μια άκαμπτη Ευρώπη υποταγμένη στις Μοναρχίες τους και αυτή πήρε ό,τι την συνέφερε εμπορικά, μαζί και τα νησιά μας!

Σε εμάς τους «πολλούς» θεωρώ ότι είναι λίγο – πολύ γνωστό το πώς μεταχειρίστηκε η Μ. Βρετανία τα Επτάνησα πολιτικά. Αυτό, που οι μη καλοί γνώστες της Ιστορίας αγνοούμε, είναι  η αντιμετώπιση από τους Άγγλους της Ορθοδοξίας και της Ορθόδοξης Λατρείας. Γι΄ αυτό έκρινα σωστό, πριν μπω στο τελικό, συμπερασματικό, τμήμα της ομιλίας μου, να γίνει μία όσον το δυνατόν συντομότερη επισκόπηση  της εκκλησιαστικής Ιστορίας μας κατά την διάρκεια της αγγλοκρατίας:

Από την αρχή της «Προστασίας» των Ιονίων Νήσων, στο σύνταγμα του Μέιτλαντ, η αγγλοκρατία τεχνηέντως επιβάλλεται στην επτανησιακή εκκλησία διοικητικά, αλλά και οιονεί δογματικά: Ενώ στο πρώτο κεφάλαιο το Σύνταγμα αυτό, ορίζει πεντακάθαρα ότι «Επικρατούσα Θρησκεία του Ιονίου Κράτους εστίν η της Ορθοδόξου Ελληνικής Εκκλησίας», στο τρίτο άρθρο του πέμπτου κεφαλαίου διαλαμβάνει τα εξής: «Οι πρεσβεύοντες την Επικρατούσαν Ορθόδοξον Θρησκείαν της Υψηλής Προστάτιδος Δυνάμεως … επιτελούσιν τα της λατρείας αυτών … μετά πληρεστάτης ελευθερίας»

Πρόκειται για ένα καταπληκτικό στη θρασύτητα και πονηρία του κόλπο, με το οποίο οι Άγγλοι, όχι μόνον επιβάλουν την θρησκεία τους ως «επικρατούσα» στο Ιόνιο Κράτος, αλλά σφετερίζονται ακόμα και το όνομα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, μη ανεχόμενοι έστω και κατ’ όνομα να ισχυρίζεται άλλη εκκλησία ότι κατέχει την ορθή πίστη.  

Επίσης, το ίδιο Σύνταγμα, αναβάλει την ρύθμιση του τρόπου εκλογής των Αρχιερέων, δεν διευκρινίζει τον τρόπο που ο Πατριάρχης θα εγκρίνει την εκλογή και την χειροτονία τους και, τελικά, αφήνει ένα τεράστιο παράθυρο για τον Αρμοστή: Ορίζει, δηλαδή, ότι αν ο χρόνος δεν επιτρέπει να ζητηθεί η έγκριση του Πατριάρχη, για την εκλογή Αρχιερέως, την εκλογή επικυρώνει η Κυβέρνηση –δηλαδή ο Αρμοστής που την ποδηγετεί- και η έγκριση του Πατριάρχη ζητείται «εκ των υστέρων».

Καθιερώνει έτσι ο Μέιτλαντ ένα «πολιτειοκρατικό» πολίτευμα για την επτανησιακή Εκκλησία «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» της Αγγλικανικής Εκκλησίας της «Προστάτιδος» μητρόπολης.

Από αυτό το Σύνταγμα, θα πρέπει να συγκρατήσουμε και μια άλλη διάταξη, η οποία αφορά την λατρεία και ορίζει τα εξής: «Ουδεμία δημόσιος τελετή θρησκευτικής λατρείας συγχωρείται εν τούτω τω Κράτει, παρά τας των ανωτέρω Χριστιανικών Ορθοδόξων Εκκλησιών». Απαγορεύει δηλαδή της δημόσιες λατρευτικές τελετές στην Καθολική Εκκλησία.

Το σύστημα και η αντίληψη για την Εκκλησία του πανούργου «Μέτελα», δεν θα αργήσει καθόλου να δημιουργήσει προβλήματα: Οι πρώτες στάσεις κατά του καθεστώτος, το 1819 στην Λευκάδα και το 1820 στην Ζάκυνθο έχουν αφορμή εκκλησιαστικά ζητήματα. Ο Μέιτλαντ, μέχρι να βγει νόμος για την εκλογή των Αρχιερέων, διορίζει και παύει Αρχιερείς αυθαίρετα, «δικαιώματι χάριτος» και όταν ο νόμος κάποτε εκδοθεί θα δίνει απόλυτη εξουσία στην αγγλοκίνητη Γερουσία. Χαρακτηριστικό της κατάστασης επίσης είναι τα όσα επέφερε η επιμονή των Άγγλων να περάσουν στον Ιόνιο Κώδικα διατάξεις που αφίσταντο των αντιλήψεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας για τον γάμο. Ερωτώνται τότε για το ζήτημα, από την Ιόνιο Βουλή, δύο θεολόγοι: ο Ευσέβιος Πανάς και ο Ληξουριώτης Αρχιμανδρίτης Κωνσταντίνος Τ. Ιακωβάτος· απαντούν ότι το ζήτημα πρέπει να τεθεί στην κρίση του Πατριάρχη και ο Ιακωβάτος ίσως στέλνει μυστικά στον Πατριάρχη επιστολή στην οποία τον προτρέπει να αρνηθεί. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Στ’ – ο οποίος δεν είχε παύσει καθ‘ όλη την δεκαετία του 1830 να εφιστά την προσοχή των Επτανησίων επισκόπων για τους «Λουθηροκαλβινιστές» ιεραποστόλους, που οργίαζαν με την προπαγάνδα τους στα Επτάνησα - ερωτάται με αβρότητα από την αγγλική διπλωματία και, όταν αρνείται να συναινέσει, ο τότε αρμοστής Δούγλας ζητά από τον Σουλτάνο την τιμωρία του· και ο Σουλτάνος ασμένως, χάριν της «παλαιάς συμμάχου» Αγγλίας, τον καθαιρεί με συνοπτικές διαδικασίες. Όσο για τον Κωνσταντίνο Τυπάλδο Ιακωβάτο που τόλμησε να αντιταχθεί, έστω και διακριτικά, στα σχέδια των Άγγλων, απολύεται από την θέση του Καθηγητή στην Ιόνιο Ακαδημία και γενικά οι Άγγλοι τον «βάζουν στο μάτι».

Γι’ αυτό, όταν το 1842 έρχεται η ώρα για την εκλογή νέου Μητροπολίτη Κεφαλληνίας, ενώ ο Κωνσταντίνος Τ. Ιακωβάτος εκλέγεται πανηγυρικά και το πλήθος τον αποθεώνει -Ληξουριώτη αυτόν, μέσα στο Αργοστόλι- η αγγλοκίνητη κυβερνητική επιτροπή ακυρώνει, με γελοίες προφάσεις την εκλογή του και στην θέση του διορίζει τον αγγλόφιλο Σπυρίδωνα Κοντομίχαλο.

Η αντίσταση της επτανησιακής Ορθοδοξίας - Στόχος η εγκαθίδρυση της λαϊκής ελληνικής κυριαρχίας στα Επτάνησα.

Μέσα σε αυτήν την ωραία ατμόσφαιρα, οι Έλληνες Επτανήσιοι προσπαθούν να κρατήσουν την ταυτότητά τους, ώστε κάποτε να γίνουν κυρίαρχοι στον τόπο τους· και η Ορθοδοξία είναι ο μεγαλύτερός τους σύμμαχος σε αυτόν τον αγώνα. Η ιντελιγκέντσια, οι διανοούμενοι, το γνωρίζουν καλά αυτό -το έχουν εμπεδώσει θεωρητικά, θα λέγαμε. Ο απλώς όμως λαός συναισθάνεται την θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα μέσα από την Ορθόδοξη Λατρεία! Μια λατρεία που κατά την μακρά κυριαρχία των «πρώτα Βενετών και μετά Χριστιανών», δεν έχασε τίποτα από την βυζαντινή της μεγαλοπρέπεια -ίσως δε να απέκτησε  μουσικά το υπέροχο ομοφωνικό της ύφος- και που οι Άγγλοι, μέσα στους Ναούς, δεν τόλμησαν να αγγίξουν. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η διαμαρτυρία της Μεγάλης Παρασκευής του 1848 στο Αργοστόλι, ξεκίνησε κάτω απ’ το μπαλκόνι του Τοποτηρητή- υπέρ υγείας του οποίου όφειλε να δεηθεί ο κλήρος, με την κραυγή – σύνθημα: «Εμπρός! Ας παύσει η ασέβεια!».   

Την εποχή αυτή επίσης, δηλαδή από τις αρχές του 1830, φτάνει η ώρα της έναρξης του Ριζοσπαστικού αγώνα: Οι Επτανήσιοι, ενθαρρυμένοι από την επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης, αρχίζουν να ζητούν την Ένωση με το Ελληνικό Βασίλειο. Είναι ακατόρθωτο όμως να αντιταχθείς ένοπλα στην Θαλασσοκράτειρα Αγγλία. Όταν λοιπόν «δεν κόπτει το σπαθί η αιχμή του δεν τρυπάει», πρέπει να βρεθούν άλλοι τρόποι, για την πολυπόθητη εγκαθίδρυση της λαϊκής ελληνικής κυριαρχίας στα Επτάνησα. Έπρεπε, κατ’ αρχάς, οι Ριζοσπάστες, κάτω από την μύτη των Άγγλων, εκμεταλλευόμενοι τις όποιες ελευθερίες επέτρεπε το καθεστώς, να ενισχύσουν και να δηλώσουν τον Ελληνικό χαρακτήρα τους και να προβάλλουν τις πολιτισμικές διαφορές τους με τους Άγγλους.

Η ελευθερία που παρείχε το Καθεστώς εκείνο τον καιρό, ήταν ότι επέτρεπε, κατά μίμηση των συνηθειών της Μητρόπολης, την δημιουργία club· λεσχών, δηλαδή, που η αγγλική αριστοκρατία «σκότωνε την ώρα της» και που, στο πλαίσιο του ψευδο-φιλελευθερισμού της, η Αγγλία έκρινε ότι ηξιούτο και η «ανωτέρα επτανησιακή τάξις». Όσο για το μέσον δήλωσης του «εθνισμού» και κυρίως της πολιτισμικής αντίθεσης με τους Άγγλους, δεν ήταν άλλο, παρά η Ορθόδοξη Λατρεία.

Η λατρεία όμως ασκούταν μέσα στις Εκκλησίες, και οι Άγγλοι είχαν καταφέρει με τις διώξεις κληρικών και λαϊκών να καταστείλουν οποιαδήποτε επαναστατική διάθεση στον χώρο αυτόν. Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κανένα κίνημα που «σέβεται τον εαυτό του» δεν βασίζεται αποκλειστικά στην Θρησκεία, γιατί τότε κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα καθεστώς θεοκρατικό.

Οι Φιλαρμονικές

Έπρεπε λοιπόν κάτι να γίνει, για να βγει η Τέχνη της Ορθόδοξης Λατρείας από τις Εκκλησίες, έπρεπε κάπως αλλιώς να εκφραστεί  η Ιδανική Κοινωνία. που η λατρεία της Ορθοδοξίας δημιουργεί στις Λειτουργίες της, καταδεικνύοντας παράλληλα την διαφορά με την τόνωση του «Εγώ», που πρεσβεύει ο Προτεσταντισμός.

Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος γι αυτό από την Τέχνη της ορχήστρας πνευστών, από την Τέχνη της Φιλαρμονικής, όπου ο μαθητής πρέπει να μάθει να παίζει ατομικά όσο καλύτερα γίνεται, μόνο και μόνο για να «λιώσει» ο ήχος του μέσα στον ήχο των άλλων δημιουργώντας το Ένα άκουσμα από πολλά άτομα, δημιουργώντας την «ενότητα εν τη ποικιλία», δημιουργώντας «μίμηση τελεία και σπουδαία» της Ιδανικής Κοινωνίας. 

Πιστεύω λοιπόν, ότι, συνειδητά ή υποσυνείδητα, αυτό οδήγησε εκείνους τους πρώτους των πρώτων στην δημιουργία των Επτανησιακών Σχολών: Η άσκηση σε κοσμικό πεδίο της Τέχνης της Ορθόδοξης Λατρείας και εξ αυτής η δήλωση της ταυτότητας των επτανησιακών κοινωνιών και της πολιτισμικής αλλά και πολιτικής αντίθεσης με το ατομιστικό, αυταρχικό πνεύμα της Μ. Βρετανίας.

Γι αυτό ο  Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος αγωνίστηκε για την δημιουργία της Παλαιάς και δεν έμεινε στην σύνθεση ή στα μαθήματα πιάνου «εις δεσποινίδας της καλής κοινωνίας».

Γι αυτό εκείνα τα ληξουριώτικα αρχοντόπουλα του 1839 δεν ίδρυσαν κάποια λέσχη μπιρίμπας, αλλά «φορμάρισαν σχολείον Μουσικής» δι’ εξόδων τους και έδωσαν «τον λόγο του τιμίου ανδρός» ότι θα μάθουν Μουσική για να παίζουν στην «Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου», την «Συντροφία των Μουσικών», την Μουσική του Ληξουριού, απ’ όπου μια ολόκληρη Κοινωνία δύο αιώνες τώρα κάνει Τέχνη και στηρίζει τις ελπίδες της για ό,τι καλύτερο κι ας μην το καταλαβαίνει.

Γι αυτό και ναι, η μουσική των φιλαρμονικών μας είναι ιταλίζουσα, δυτικότροπη, ναι, το είδος της μπάντας δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε εις τας Ευρώπας, ναι, τις Ιταλικές ή τις Αγγλικές μπάντες είχαν στο μυαλό τους εκείνοι οι πρώτοι Επτανήσιοι Μουσικοί.

Αλλά κοιτάξτε πώς οι Φιλαρμονικές μας έγιναν ένα με τον ελληνικό πολιτισμό!

Κοιτάξτε πόσο μεγάλωσε το δέντρο τους, απλώνοντας στην ελληνική επτανησιακή γη ρίζες βαθιές που φτάνουν πολύ μακριά ….. ίσως στο 726 μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας Λέων Γ ξεκινούσε την Εικονομαχία.  

 

Βοηθήματα:

Μάρκου Ρενιέρη, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – ΔΟΚΙΜΙΟΝ, εν Αθήναις εκ της Φιλολάου Τυπογραφίας -1841

Σπύρου Ν. Αβούρη, ΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ 1815 – 1867, Αθήναι 1965

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ (Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και την Δημοκρατία)             

Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΑΡΕΛΑΣΗ...

Αφήνω τους άλλους να απεχθάνονται εμβατήρια και παρελάσεις· εγώ ξέρω... εγώ έχω νοιώσει.

Δύο χτυπήματα από την γκρανκάσα, συγκέντρωση στον ρυθμό, αφαίρεση από κάθε τι άλλο, η μάρκα των τυμπάνων αρχίζει. 

Κοιτάς ευθεία μπροστά: Η ελληνική σημαία και το λάβαρό Της στα δύο άκρα· ακολουθούν ο Μαέστρος και τα κρουστά. 

Ξεκινάς με το αριστερό, λίγα μέτρα βήμα, η μπαγκέτα κατεβαίνει, αρχίζει το εμβατήριο· μετά από τόσα χρόνια και ακόμα αισθάνεσαι ένα τσίμπημα άγχους, αν θα βγουν οι ψηλές, αν θα καταφέρεις τα δέκατα έκτα... 

Βαδίζεις στον ρυθμό Της. Θυμάσαι όταν ήσουν μικρό παιδί, που κυνηγούσες απελπισμένα τον διασκελισμό των μεγάλων.... 

Μα τώρα έχουν περάσει τα χρόνια· είσαι εσύ μπροστά και είσαι εσύ που πρέπει να προσέχεις το βήμα σου: να είναι "κοφτό", για να προλαβαίνουν οι μικροί... και είσαι τόσο φαντασιόπληκτος ώστε να σκέφτεσαι ότι είναι η παιδική ψυχή σου που πρέπει να σε προλάβει· να μην απομακρυνθείς και την απωλέσεις...

Κοιτάς λοξά δεξιά, επίμονα· πρέπει να είσαι "στοιχημένος"· ούτε πιο μπροστά ούτε πιο πίσω. Η αναπνοή σου κόβεται, ακόμα δεν έμαθες να αναπνέεις σωστά, ακόμα έχεις πολλά να μάθεις. Ευτυχώς! 

Μα τα κρουστά επιτακτικά συνεχίζουν. "Είναι αυτοί που έχουν την τιμή να δίνουν τον αιώνιο ρυθμό Της", σκέφτεσαι ο θεοπάλαβος. 

Προσέχεις τον ήχο σου: πρέπει να μην παίζεις πολύ δυνατά ώστε να ακούς τον διπλανό σου και, αν ο διπλανός σου ξεφύγει και "φωνάζει", εσύ δεν πρέπει να παρασυρθείς, γιατί τότε είναι η δική Της φωνή που θα ασχημύνει. 

Μπήκαμε στο τρίο τώρα, το τελευταίο μέρος, η λύση της έντασης. Χαλαρώνεις. Η αναπνοή στρώνει, το βήμα φαίνεται πιο φυσικό· σαν να περπατάς σε αυτόν τον ρυθμό όλη σου την ζωή. 

Τώρα κοιτάς περισσότερο μπροστά· την σημαία και το λάβαρο και ακόμα πιο μακριά, τον άδειο δρόμο με τον κόσμο ακροβολισμένο να κοιτάζει την Μουσική του. 

Μπορείς να ακούσεις καθαρά πλέον και τον ήχο από παρελάσεις παλιότερες, όσες ήσουν εκεί και όσες δεν ήσουν· σαν οι μαθητές Της που έχουν "φύγει" να είναι εδώ και να πυκνώνουν της γραμμές Της.

Λίγη προσοχή πάλι! Αναζητάς την μπαγκέτα, το μαγικό ραβδί που θα αποφασίσει αν το εμβατήριο θα σταματήσει ή θα εξακολουθήσει. Τόσο απλά! Κι εσύ είσαι τόσο αλαφροΐσκιωτος, ώστε να σκέφτεσαι ότι τούτη την στιγμή ο χρόνος υποτάσσεται στην θέλησή Της... 

Το "μαγικό ραβδί" κινείται δύο φορές, συνθηματικό από την γκρανκάσα και το εμβατήριο κλείνει. 

Ξαναρχίζει η μάρκα των τυμπάνων. Το ισχυρό στο αριστερό· για όλους! Για τόσα άτομα κάθε ηλικίας, κάθε μόρφωσης, κάθε νοοτροπίας. Άλλοι από αυτούς σε συμπαθούν, άλλοι σε αντιπαθούν. 

Μα εσύ, εκείνη την στιγμή, τους αγαπάς όλους. Γιατί δεν είναι πλέον "άτομα"· ούτε κι εσύ είσαι. 

Είστε όλοι το σώμα Εκείνης· της ψυχής μιας κοινωνίας, της Φιλαρμονικής, που παίρνει σάρκα και οστά, παίρνει σώμα και ουσία σε κάθε παρέλαση. Στην δική μου παρέλαση...     

Ποιοι και γιατί βάζουν λουκέτο στην Φιλαρμονική μας

Αγαπητοί Ληξουριώτες και όσοι νοιώθετε Ληξουριώτες,

Εχθές, 16/5/2020, εκδόθηκε Κοινή Υπουργική Απόφαση, (ΦΕΚ 1867/Β/16-5-2020), η οποία, ενώ επιτρέπει (για τους σπουδαστές ηλικίας άνω των 11 ετών) την λειτουργία των Ωδείων και Μουσικών Σχολών από 18 Μαΐου 2020 και κάθε "δομής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης" από 25 Μαΐου 2020, στην συνέχεια, στο δεύτερο άρθρο της, παρ. 2 περ. α., απαγορεύει και μάλιστα επ' αόριστον, την "διδασκαλία και χρήση πνευστών και κρουστών οργάνων, τυμπάνων καθώς και την φωνητική διδασκαλία".

Όπως καταλαβαίνετε, πρόκειται για μια "φωτογραφική" διάταξη, που βάζει επ' αόριστον λουκέτο σε Εκπαιδευτικές Φιλαρμονικές Σχολές όπως η δική μας, η Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου. 
Η ίδια απόφαση, μάλιστα, προβλέπει αυστηρότατες ποινές στους παραβάτες της, που φτάνουν στην αναστολή λειτουργίας για 30 ημέρες (σε μη ....λειτουργούσες Φιλαρμονικές) και την επιβολή διοικητικού προστίμου 4.000€ (σε άδεια ταμεία!).

Εάν δε, υπάρχει κάποιος που ισχυρίζεται ότι η απόφαση αυτή εκδόθηκε με κύριο μέλημα την δημόσια υγεία, θα ήθελα πολύ να μου εξηγήσει πώς στην ευχή μεταδίδεται ο κορωνοϊός με τα κρουστά όργανα. Και, αν κάποιος άλλος ισχυρίζεται ότι στην έκδοση της απόφασης ελήφθη υπόψιν η γνώμη κάποιων μουσικών, θα ήθελα πολύ να μου εξηγήσει γιατί έπρεπε "διά νόμου" να διαχωρίζονται τα τύμπανα από τα λοιπά κρουστά.   

Μέχρι την ερχόμενη Πέμπτη θα συνεδριάσει το Διοικητικό Συμβούλιο της Φιλαρμονικής μας, για να αποφασίσουμε, εκτιμώντας όλα τα μέχρι τότε δεδομένα, τι μέλλει γενέσθαι.

Στο μεταξύ, έκρινα σωστό να γράψω δύο λόγια, όχι γιατί πιστεύω ότι δικαιούμαι και μπορώ να εκπροσωπώ μόνος μου την Φιλαρμονική μας -κάθε άλλο-, αλλά επειδή έτυχε να έχω στην κατοχή μου δύο παλιές φωτογραφίες: Μία με ολόκληρη την μπάντα της Φιλαρμονικής μας, το 1902, αμέσως μετά τον λιμό που έπληξε το Ληξούρι στις αρχές του 20ου αιώνα και μία του Πατέρα μου με την στολή Της, το 1954, με φόντο τα ερείπια του '53. Νοιώθω λοιπόν τα βλέμματα εκείνων των αγέρωχων μουστακαλήδων του 1902 και του πατέρα μου, πολύ "βαριά" επάνω μου, γεμάτα προσμονή και απαίτηση κι εγώ νοιώθω πολύ λίγος για να αντέξω το βάρος. Γι αυτό μοιράζομαι μαζί σας τους προβληματισμούς μου:

Οι συντάκτες της απόφασης, παρότι φαίνεται να μπερδεύουν τα κρουστά με τα ... παστά, αποκλείεται να προχώρησαν εσκεμμένα σε ένα νομοθέτημα που γυρίζει μια δεκαετία πίσω την προσπάθεια που καταβάλλουν οι ελληνικές Φιλαρμονικές Σχολές. 

Η απόφαση αυτή εκδόθηκε επειδή η σύγχρονη Ελληνική Πολιτεία αγνοεί  και την ύπαρξη ακόμα των Εκπαιδευτικών Φιλαρμονικών Σχολών.

Ο νομοθέτης της τραγελαφικής Κ.Υ.Α. δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν στην Χώρα που ορίζει τις τύχες του πολιτισμού της, Φιλαρμονικές, που με πενιχρά μέσα, για δεκαετίες, κάποιες φορές και για αιώνες, προσπαθούν να διδάξουν, εντελώς δωρεάν, σε μικρά παιδιά την γνησιότερη καλλιτεχνική έκφραση, την υψηλότερη Παιδεία, την  αυθεντικότερη παράδοση που αποτελεί η ορχηστρική οργανική μουσική. Αγνοεί ο νομοθέτης των μη κρουστών τυμπάνων ότι τις Φιλαρμονικές αυτές συντηρούν οι πόλεις τους, οι κοινωνίες τους, από το υστέρημά τους, με θυσιαστικές καταβολές ακόμα και από δυσπραγούντες συμπολίτες και ότι οι Φιλαρμονικές ανταποδίδουν δημιουργώντας καλύτερους πολίτες, αφού θέτουν από τρυφερή ηλικία τους μαθητές τους στην ιδανική κοινωνία, που αποτελεί η μπάντα. 

Φυσικά και δεν ξέρει ο νομοθέτης της μετάδοσης του κορωνοϊού διά του θορύβου (των κρουστών και των τυμπάνων), ότι η αποχή από την μελέτη των πνευστών και των κρουστών (μέσα και τα τύμπανα) σημαίνει αποξένωση, κυρίως του νεαρού μαθητή, από το αντικείμενο της μελέτης του και ότι με την επ' αόριστον απαγόρευση λειτουργίας των Φιλαρμονικών μας, χωρίς να δίνει έστω μία ένδειξη για το πότε θα επαναλειτουργήσουμε, ακυρώνει την προσπάθεια να βιώσουν το "φιλαρμονικό  γίγνεσθαι" χιλιάδων παιδιών σε όλη την Ελλάδα.  

Και βέβαια .... χαμπάρι δεν παίρνει ο νομοθέτης ότι αυτές οι "εκπαιδευτικές δομές" των οποίων ελαφρά τη καρδιά διατάσσει την σιωπή των πνευστών, των κρουστών και .... των τυμπάνων τους, δεν είναι άλλες από τις Μουσικές Σχολές εκείνες, που για τους υπόλοιπους Έλληνες αποτελούν βασικό στοιχείο πολιτισμού, αλλά για εμάς, τους Επτανήσιους, στοιχείο του DNA μας, βασικό συστατικό της κοινωνικής μας υπόστασης!  

Το πιο τρομακτικό είναι ότι αυτή η Κ.Υ.Α. αποτελεί συνέχεια της στάσης της Πολιτείας απέναντι στις Φιλαρμονικές Σχολές. 
Σε κάθε προσπάθειά μας προς εξεύρεση των απολύτως αναγκαίων χρημάτων για την πρόοδο των Φιλαρμονικών μας, αντιμετωπιζόμαστε σαν πολιτισμικά αποπαίδια! Ζητάμε χρήματα για δασκάλους, για την δημιουργία σύγχρονων προγραμμάτων εκπαίδευσης, ή έστω για όργανα και στολές και μας προσφέρονται χρήματα για την οργάνωση...συναυλιών. Σαν οι συναυλίες να γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού, χωρίς προσπάθεια, χωρίς εκπαίδευση. Και αυτά τα χρήματα που καταφέρνουμε να λάβουμε για την αγορά οργάνων και στολών πρέπει να περάσουμε τα .... σαράντα κύματα για να μπουν στο ταμείο μας, με εγγυητικές επιστολές, με ελέγχους και άλλα .... αυστηρά μέτρα, σαν οι Φιλαρμονικές μας να είναι κερδοσκοπικοί οργανισμοί, ήτοι  "μεγαλομπακάλικα"! 

Προσωπικά απογοητεύομαι όταν ζητώ οικονομική ενίσχυση για την Φιλαρμονική μας και αντιμετωπίζομαι είτε σαν να ήμουν ο κ. Μπόμπολας είτε σαν να ήμουν η κ. Πάολα Φωκά!

Αγαπητοί Ληξουριώτες και όσοι νοιώθετε Ληξουριώτες, αν ήμουν άξιος των απαιτήσεων των μουστακαλήδων του 1902 και της μεταπολεμικής γενιάς του πατέρα μου, θα σας καλούσα όλους σε πραγματικά επαναστατικές κινήσεις. Θα σας καλούσα να ανοίξουμε την Φιλαρμονική μας και να αρχίσουμε την μελέτη και τις πρόβες. Να γεμίσει και πάλι το ερημωμένο κτήριό Της με τον ήχο πνευστών και κρουστών (ναι, και τυμπάνων). Να δείξουμε σε όλη την Ελλάδα, σε όλη την Ευρώπη, ότι το Ληξούρι ζει, όπως κάναμε και τότε, την δεκαετία του 1830, όταν από τους πρώτους δημιουργήσαμε λαϊκή Μουσική Σχολή.  Να δείξουμε στους σύγχρονους ιθύνοντες του πολιτισμού μας ότι οι Φιλαρμονικές Σχολές υπάρχουν και αποτελούν το κύριο μέσον για να κάνουν ολόκληρες κοινωνίες Τέχνη, για να ζουν ζωή πραγματικά υγιή!

Δυστυχώς όμως δεν είμαι άξιος να καλέσω σε "επαναστάσεις", αλλά θα κάνω αυτό που μπορώ. Και αυτό που μπορώ τώρα είναι, ταπεινά αλλά με όλη την δύναμη της ψυχής μου, σαν ένας από τους δεκάδες Ληξουριώτες που έχουν συνδέσει την ζωή τους όλη με την Φιλαρμονική μας, να παρακαλέσω:

Παρακαλώ τον κ. Βουλευτή Κεφαλληνίας και Ιθάκης, να δει το πρόβλημα που δημιουργεί η παρούσα ΚΥΑ στην λειτουργία των Φιλαρμονικών καθώς και την συνολική στάση της Πολιτείας στο θέμα της χρηματοδότησής τους.

Παρακαλώ τον Δήμο Ληξουρίου (όλους όσους τον απαρτίζουν), να βοηθήσει με κάθε τρόπο, στην "αναγέννηση" που οφείλει να επιχειρήσει η Φιλαρμονική μας, μόλις επιτραπεί η επαναλειτουργία της. Κυρίως με το να αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί, επιθετικά, την παράλογη αντίληψη του μισθού του Αρχιμουσικού ως ... "λειτουργική δαπάνη", που εμποδίζει την ενίσχυση των Φιλαρμονικών από τους Δήμους με ρευστό χρήμα.   

Παρακαλώ τους μαθητές της Φιλαρμονικής μας και κυρίως τους γονείς μαθητών της Φιλαρμονικής μας, μόλις επαναλειτουργήσουμε, να γεμίσουν και πάλι την Φιλαρμονική  με παιδικές φωνές και να δείξουν τον γνωστό ενθουσιασμό τους και αγάπη προς το Σωματείο μας και .... λίγο ακόμη παραπάνω.

Παρακαλώ τέλος, όλους εσάς, τους Ληξουριώτες και όσοι νοιώθετε Ληξουριώτες: Ας φανταστείτε την ζωή σας χωρίς καφενεία, χωρίς χειραψίες, χωρίς αγκαλιές, χωρίς φιλιά, χωρίς μάσκα ή με μάσκα, χωρίς μετακινήσεις, χωρίς Τουρισμό, αλλά μην ποτέ φανταστείτε την ζωή σας, την ζωή μας χωρίς την Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου.

Αν, στις δικές μας ημέρες, ατονίσει η Φιλαρμονική που πήρε την απόφαση να λειτουργήσει εν μέσω λιμού το 1900 και το 1946, όταν θέριζε η φυματίωση, ενέγραψε στο φυτώριο της εβδομήντα (70) πεινασμένα ακόμα παιδιά, θα μας συμβεί ό,τι χειρότερο: θα χάσουμε την κοινωνική ψυχή μας. Και η ζωή μας τότε θα είναι απόλυτα και αθεράπευτα άρρωστη....

Ιωσήφ Λουκέρης του Βασιλείου

Πρόεδρος Δ.Σ. και μαθητής της Φιλαρμονικής Σχολής Ληξουρίου

ΟΛΟΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟΝ ΧΟΡΟ ΤΗΣ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΜΑΣ

ΟΛΟΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟΥ ΜΟΥΡΕΛΑΤΟΥ, ΣΤΟΝ ΧΟΡΟ ΤΗΣ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΜΑΣ.

Το γράφω έτσι, "επαναστατικά", γιατί δεν πρόκειται πλέον για μια απλή κοινωνική εκδήλωση. 
Ο φετινός χορός είναι μια ακόμα ευκαρία που δίνει η Φιλαρμονική στο Ληξούρι να αποδείξει ότι είναι ακόμα ζωντανό. 
Ότι είναι μια κοινωνία που δεν επηρεάζεται από τις υπερβολές και την κινδυνολογία όλων αυτών που θέλουν τον Έλληνα φοβισμένο και υποταγμένο στα κελεύσματα των ΜΜΕ και των κάθε λογής εξουσιαστών που μας έχουν καθίσει στο σβέρκο. 
Ότι, όταν λέμε πως το Ληξουριώτικο Καρναβάλι  δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε από τον αυθορμητισμό, την καλαισθησία, το σατιρικό και οξυμένο πνεύμα του Ληξουριώτη, το εννοούμε και δεν είναι μια διαφημιστική μπαρούφα. 
Ότι τελικά το Ληξούρι είναι μια κοινωνία που πρέπει και της αξίζει να ξεφύγει από αυτήν την τρομολαγνική μιζέρια που σέρνεται σε όλη την χώρα.

ΟΛΟΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟΝ ΧΟΡΟ ΤΗΣ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΜΑΣ

Καλή διασκέδαση, καλή Σαρακοστή, ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ιωσήφ Λουκέρης του Βασιλείου 

Προλόγιση Συναυλίας 24/11/2018

Η σημερινή "πλατεία" της Φιλαρμονικής είναι ιστορική, γιατί….

Την Δευτέρα 9/7/2018 και ώρα 21:00 η Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου θα δώσει συναυλία στην κεντρική πλατεία.

Η ανακοίνωση αυτή φαίνεται ίδια με τις εκατοντάδες που έχουν εκδοθεί κατά τα 180 χρόνια δράσης της Φιλαρμονικής μας για τις θερινές υπαίθριες συναυλίες της· τις θρυλικές «πλατείες» της.

Κι όμως υπάρχει κάτι που δίνει μια ιδιαίτερη «νότα» στις νότες που θα ακούσει σήμερα το ληξουριώτικο κοινό….

Το Ζαχαροπλαστείο του Μαυροειδή, το μοναδικό στο Ληξούρι  στο είδος του, αυτό το κατάστημα, που, από τότε που ο Κωνσταντής Μαυροειδής το πρωτολειτούργησε στο «Μαρκάτο», πέρασε μαζί με τον Ληξουριώτη όλες τις χαρές και τις λύπες αυτής της πόλης, κλείνει εφέτος τα 100 χρόνια ζωής.

Εκατό χρόνια, που από τις καρέκλες αυτού του μαγαζιού πέρασαν πολλές γενιές για να ξεκουραστούν, για να καυγαδίσουν, για να σχολιάσουν, κυρίως όμως για να ασκήσουν την αξεπέραστη «τέχνη» του ληξουριώτικου σκώμματος, της πατσανάτσας. Εκατό χρόνια, που ο «Μποσκέτης» βρισκόταν πάντα στο στόμα του Ληξουριώτη, όταν μιλούσε για την κοινωνική ζωή της πόλης του.

Και η οικογένεια Μαυρειδή, πάντα εκεί, στο πόστο της, μέσα ή έξω από το μαγαζί της να ασχολείται περισσότερο με το να χαμογελάσει ο πελάτης, παρά με το να παραγγείλει (και συνεπώς να πληρώσει)!

Από μικρός, πριν ενταχθώ στην Φιλαρμονική, θυμάμαι από αυτό το Ζαχαροπλαστείο να ακούω τον ήχο της στις «πλατείες» της. Και μετά, όταν πλέον ήμουν μέλος της μπάντας ….. δυσπερίγραπτη είναι η αίσθηση αλλά θα προσπαθήσω: Μια γλύκα σε όλη σου την ψυχή, καθώς ένιωθες την δροσιά από τις σταγόνες του συντριβανιού, καθώς άκουγες τον ρυθμό της γκρανκάσας να αναμιγνύεται με τον θόρυβο των κουταλιών στα πιατελάκια του Μαυροειδή, άντε και καμία φορά με την φωνή: «ακόμα εφκείνη η σοκολατίνα ωρέ Μάαααρκο;» κι εσύ έπαιζες την μουσική Εκείνης, της Αιώνιας Αγαπημένης του Ληξουριώτη, της Φιλαρμονικής Σχολής Ληξουρίου, βέβαιος πως το Ληξούρι ζει και θα ζει για πάντα και μαζί του θα ζει και θα αναπτύσσεται και η Φιλαρμονική του.

Οι Μαυροειδείδες, φαίνεται πώς είχαν διαισθανθεί αυτή την ενστικτώδη σχέση του Ζαχαροπλαστείου τους με την Φιλαρμονική, γι αυτό και όσο θυμάμαι τουλάχιστον, ο αείμνηστος Μπάμπης Μαυροειδής, στάθηκε δίπλα στο ιστορικό σωματείο σε καιρούς δύσκολους και ο γιος του, ο Άκης, συνεχίζει ανεπηρέαστος από οποιαδήποτε κρίση την «παράδοση» αυτή.

Μια υπεραιωνόβια Φιλαρμονική, λοιπόν, δίνει συναυλία την στιγμή που ένα Ζαχαροπλαστείο γίνεται αιωνόβιο. Αυτή είναι η «ιστορικότητα» της σημερινής συναυλίας. Και τώρα είμαι σίγουρος ότι θα σκέφτεστε: «Τι τον έπιασε τον Γιοσήφη και γράφει για τον Μαυροειδή; Τόσο πολύ του αρέσουνε οι νουγκατίνες ή πήρε μίζα εφτά κουτιά μάντολες και του κάνει διαφήμιση;»

Ούτε το ένα συμβαίνει (ποτέ μου δεν συμπάθησα τις νουγκατίνες, Άκη) ούτε το άλλο.

Η «τέταρτη γενιά»  Μαυροειδή, ο Νίκος και ο Χαράλαμπος, εφέτος που γιορτάζει την εκατονταετία του μαγαζιού της, αντί να βάλει διαφημιστικές ταμπέλες σε όλη την Κεφαλονιά, αντί να διοργανώσει καμιά σκυλοσυναυλία για να μαζέψει κόσμο, αντί να σπάσει 100 πιάτα στα μπουζούκια, αντί τόσα άλλα συνηθισμένα και «αντιληξουριώτικα» ένιωσε την ανάγκη να δωρίσει στην Φιλαρμονική μουσικά όργανα και μάλιστα ζητώντας μας να μην αναφερθεί το γεγονός!

Τέτοια γεγονότα όμως πρέπει να αναφέρονται, για να αντιλαμβανόμαστε όλοι μας πώς νοιώθει ο γνήσιος Ληξουριώτης την Φιλαρμονική Του.

Γι αυτό Άκη, που όταν σου είπα ότι από χρέος στην Φιλαρμονική θα γράψω αυτό το κείμενο μου ζήτησες πρώτα «να το δεις», έχε υπόψη σου ότι δεν θα δεχθώ να αφαιρέσεις το σημείο της δωρεάς. Ο γέγραφα, γέγραφα.

Τα αληθινά πρωτεία της Φιλαρμονικής μας

Το άρθρο αυτό αποτελεί περίληψη ομιλίας μου κατά την εκδήλωση που διοργάνωσε η Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου, στις 27 Νοεμβρίου 2016, με θέμα: “Οι Φιλαρμονικές των Επτανήσων τον 19^ο αιώνα και η απαρχή της μουσικής παιδείας στον Ελληνικό χώρο»..     

Κατά την ομιλία μου αυτή, αντικρίζοντας τις Επτανησιακές Φιλαρμονικές ως εκπαιδευτικούς οργανισμούς, προσπάθησα να καταδείξω την πραγματική πρωτεύουσα θέση της Φιλαρμονικής Σχολής Ληξουρίου ανάμεσά τους, ξεπερνώντας, εν μέρει, τον χαρακτηρισμό  της «παλαιότερης Φιλαρμονικής στην Ελλάδα», που οι Ληξουριώτες διεκδικούμε για την Μουσική μας.

Η παράδοση θέλει την Φιλαρμονική μας να γεννάται το 1836. Μια χρονολογία που έχει γίνει έμβλημα για το Σωματείο μας, αλλά και για κάθε Ληξουριώτη. 

Το περίεργο είναι ότι σε καμία γραπτή πηγή δεν αναφέρεται η χρονολογία αυτή. Ο Τσιτσέλης στα «Σύμμικτά» του, σε μια υποσημείωση στην βιογραφία του Πέτρου Σκαρλάτου, υποστηρίζει ότι η Φιλαρμονική μας ιδρύθηκε το 1837, ένα χρόνο μετά την Αργοστολιώτικη Φιλαρμονική, χωρίς να αναφέρει κανένα στοιχείο, βασιζόμενος μάλλον σε προφορικές μαρτυρίες του ήδη υπέργηρου Σκαρλάτου. Από την άλλη πλευρά, ο θυρεός που υπήρχε στο προσεισμικό κτήριο που στέγαζε την Φιλαρμονική μας ανέφερε ως έτος ίδρυσης το 1832, παλιές σφραγίδες του σωματείου ανέφεραν έτος ίδρυσης το 1834, ακόμα και το τωρινό καταστατικό μας, που συντάχθηκε το 1972, αναφέρει ως έτος ίδρυσης μας το 1831. Αυτά τα στοιχεία, παρόλο που δεν είναι αξιόλογα για την ιστορική έρευνα, μας δείχνουν (αν σκεφτούμε και ότι στον χρόνο της δημιουργίας τους δεν είχε αρχίσει ακόμη η «διαμάχη» για το ποια Φιλαρμονική είναι η αρχαιότερη), ότι οι ασχολούμενοι εκείνες τις εποχές με τα του Σωματείου «κάτι ήξεραν», κάτι είχαν ακούσει από παλιές, ξεθωριασμένες αναμνήσεις, για προσπάθεια δημιουργίας ή για δημιουργία φιλαρμονικής στο Ληξούρι κατά την τρίτη δεκαετία του 19^ου αιώνα και, σιγά – σιγά, μέσα από την αχλή του παρελθόντος δημιουργήθηκε ως «μέσος όρος» το έμβλημα του 1836.

Εκείνος που έριξε φως στην ιστορική έρευνα είναι ο Ιστορικός Γεώργιος Ν. Μοσχόπουλος, κατά την ανακοίνωσή του στο Πανιόνιο Συνέδριο του 1996, όταν παρουσίασε, ανασύροντάς τα από το αρχείο του ιστοριοδίφη Ηλία Τσιτσέλη, ιδρυτικά έγγραφα της «Συντροφιάς των Μουσικών», ενός τρόπον τινά σωματείου, που ιδρύεται στο Ληξούρι τον Σεπτέμβριο του 1839. Αυτά τα έγγραφα μας υποχρεώνουν, ξεπερνώντας τον θρύλο του 1836 και μέχρι η έρευνα να προχωρήσει βαθύτερα, να δεχθούμε την γέννηση της Φιλαρμονικής μας στα 1839.

Το 1839 λοιπόν, μια παρέα 20χρονων Ληξουριωτών, καταρτίζει, με κάθε λεπτομέρεια, ένα «Καταστατικό», τους «Κανόνες των Μουσικών», ορίζει πρόεδρό της τον 40χρονο τότε συμβολαιογράφο Ανδρέα Τυπάλδο – Μπασιά, προσλαμβάνει δάσκαλο της μουσικής τον Ιταλό Nikola Olivieri, ενοικιάζει το σπίτι του Φωτίου Κρασσά, στην κοντράδα της Παναγίας των Κλαδάδων και εκεί αρχίζει μαθήματα και πρόβες. 

Οι σκοποί και οι ενέργειές τους, είναι απολύτως ξεκάθαροι: Οι ίδιοι οι μουσικοί, που αποτελούν και συνδρομητές και διοικητικό συμβούλιο, δηλώνουν από την αρχή ότι σκοπός τους είναι, δι’ εξόδων τους, να φέρουν «διδάσκαλο ινα διδαχθώσιν την Μουσικήν»˙ το μισθωτήριο με τον Κρασσά, αναφέρει ότι στο σπίτι του θα «φορμαρισθεί σχολείο μουσικής»˙ σε ανακοίνωσή του προς εξεύρεση συνδρομητών, ο Ανδρέας Τυπάλδος – Μπασιάς δηλώνει απερίφραστα τον σκοπό της όλης δράσης τους : «ίνα φωτιστεί η νεολαία της πατρίδος μας»!

Προσωπικά, δεν μου μένει καμία αμφιβολία: Αυτή η παρέα των εικοσάχρονων Ληξουριωτών ιδρύει το πρώτο οργανωμένο μουσικό σχολείο στον ελληνικό χώρο. Κι αν η προσπάθειά τους κράτησε ίσως μόνο τρία χρόνια (αφού «χάνουμε» την Φιλαρμονική από τις ιστορικές αναφορές το 1841 για να την ξαναβρούμε μερικά χρόνια αργότερα, την δεκαετία του 1850), ήταν αρκετή για να δώσει δυναμική και χαρακτήρα στο κοινωνικό φαινόμενο της Φιλαρμονικής μας, παρόλα τα «σκαμπανεβάσματα» που ακολούθησαν τα επόμενα 170 χρόνια.

Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος, γιατί αποκαλώ την Συντροφιά των Μουσικών εκείνη «πρώτο μουσικό σχολείο στον ελληνικό χώρο» από την στιγμή που ξεκινάει το 1839, μετά δηλαδή από τη πιθανολογούμενη ίδρυση κάποιων άλλων επτανησιακών φιλαρμονικών. Για να εξηγήσω την άποψή μου, θα πρέπει να αναφερθώ με λίγα λόγια στις άλλες φιλαρμονικές που διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία στην παλαιότητα.

Πρώτη στον χορό των χρονολογιών μπαίνει η Ζάκυνθος, η οποία διεκδικεί την ίδρυση Φιλαρμονικής ήδη από το 1816! Ο Αγγελο - Διονύσης Δεμπόνος όμως, δικαίως απορρίπτει αυτήν την χρονολογία, αντιλέγοντας ότι ναι μεν τότε, στην Ζάκυνθο, άρχισε να λειτουργεί κάποιο μουσικό εκπαιδευτήριο, αλλά συνέχεια και εξέλιξη σε ορχήστρα, σε μπάντα, σε αυτό που αποκαλούμε «Φιλαρμονική», δεν φαίνεται να υπήρξε.

Στην συνέχεια έρχεται η δοκιμαζόμενη σήμερα Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας. Η Φιλαρμονική του Αργοστολίου, είχε την τύχη να συγγραφεί η Ιστορία της από τον μεγάλο ιστορικό ερευνητή μας, τον Αγγελο – Διονύση Δεμπόνο.  Ο κ. Δεμπόνος, πραγματοποιώντας την γνωστή βαθειά του έρευνα στο Ιστορικό Αρχείο, ανακάλυψε μια δικαστική απόφαση του 1841, η οποία αναφέρει ότι το 1838, κάποιοι «ανώνυμοι νέοι» κυκλοφόρησαν έγγραφο, με το οποίο καλούσαν τους ενδιαφερόμενους να εγγραφούν συνδρομητές, προκειμένου να χρηματοδοτήσουν την προσπάθειά τους να διδαχθούν μουσική. Επιπλέον η απόφαση αναφέρει (και αυτό είναι πολύ σημαντικό), ότι οι νεαροί ξεκίνησαν την σπουδή τους και τελικά καταδικάζει κάποιους ασυνεπείς συνδρομητές στη καταβολή της συνδρομής τους. Και εδώ όμως παρατηρούμε κάποιες ουσιώδεις διαφορές από την δική μας «Συντροφιά των Μουσικών»: Κατ’ αρχάς εκείνο το «συνέχισαν την σπουδή τους» είναι πολύ αόριστο σε σχέση με το τι κατόρθωσε η Ληξουριώτικη Συντροφιά, η οποία εγγράφως αποδεικνύεται ότι: προσέλαβε διαδοχικά δύο Μαέστρους, τον Νικόλα Ολιβιέρι που προανέφερα, και τον Τζουζέπε Κρίκα, αγόρασε από Ιταλό έμπορο μουσικά όργανα μπάντας, τα οποία παρέδωσε στους μαθητές για να μελετούν στο σπίτι τους (από την απόδειξη παραλαβής έχουμε και τα ονόματα εκείνων των πρώτων καταγεγραμμένων μαθητών – μουσικών μας), πραγματοποιούσε πρόβες, όπως βλέπουμε στο «ημεροδρόμιο» που κρατά ο Ανδρέας Τυπάλδος – Μπασιάς και πιθανότατα πραγματοποίησε και συναυλίες, αφού στο ίδιο ημεροδρόμιο αναφέρονται έσοδα από «μπενεφιτσιάτα», δηλαδή ευεργετική εκδήλωση, για την Φιλαρμονική. Κυρίως όμως, από το καταστατικό τους κείμενο, τους Κανόνες των Μουσικών, καθώς και από το γεγονός ότι οι ίδιοι στην αρχή χρηματοδότησαν την προσπάθειά τους, αποδεικνύεται ξεκάθαρα ότι αυτά τα ίσως πριν «κακομαθημένα» αρχοντόπουλα της «Συντροφιάς», υπέταξαν εαυτούς στην κοινωνία απόλυτης ισότητας και σύμπραξης που αποτελεί ένα μουσικό σύνολο, μπήκαν σε κόπους και θυσίες με μόνο σκοπό να διδαχθώσιν την «επιστήμην», όπως αναφέρουν, της Μουσικής. Κάτι που στην προσπάθεια των γειτόνων μας, δεν αποδεικνύεται σαφώς.

Τέλος, η Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας, παρόλο που ιδρύθηκε το 1840, υπερηφανεύεται ότι είναι η μόνη Φιλαρμονική που συνέχισε αδιάλειπτα την λειτουργία της από την γέννησή της μέχρι σήμερα, χωρίς διαλύσεις και επανιδρύσεις. Και αυτό είναι ένα προνόμιο που ουδείς μπορεί να της αρνηθεί. Όμως, όπως μας λέει ο εντρυφής μουσικολόγος Κωνσταντίνος Καρδάμης, κατά τον πρώτο καιρό της δημιουργίας της, η «Παλαιά», κατά κάποιον τρόπο διαχωρίζεται από τους μουσικούς της,  αφού συνάπτει με αυτούς συμβόλαιο, που ορίζει τις αμοιβές τους. Συνεπώς, η σεβάσμια «Παλαιά», που στην συνέχεια αποτέλεσε και αποτελεί το καύχημα των ελληνικών Φιλαρμονικών και ένα πανευρωπαϊκό υπόδειγμα παροχής μουσικής παιδείας, στο λυκαυγές της δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μουσικό σχολείο, αφού μαθητές αμειβόμενοι δεν υπάρχουν. Ξεκίνησε σαν Φιλαρμονική, αλλά Φιλαρμονική Σχολή έγινε στην συνέχεια.

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι  στο Ληξούρι  ανήκει η ύψιστη τιμή και ευθύνη της δημιουργίας του πρώτου γνήσιου μουσικού σχολείου, στο οποίο δώσαμε την ιδανική «φόρμα», αυτήν του μουσικού συνόλου της μπάντας, που μπορεί να δώσει την υπέρτατη παιδεία, αυτήν της υποταγής ενός ισχυρού «εγώ» στο κοινωνικό σύνολο.

Ανεξάρτητα από το έτος της ιδρύσεώς της, αυτά είναι τα αληθινά πρωτεία της Φιλαρμονικής μας. Της Φιλαρμονικής μας, που όσες φορές αντιλήφθηκε την εκπαιδευτική της σημασία όχι μόνο για τους μαθητές της, αλλά για όλη την ληξουριώτικη κοινωνία, ήκμασε και μαζί της άνθισε κοινωνικά και πνευματικά και το Ληξούρι˙ όσες φορές πάλι απομακρύνθηκε από τον εκπαιδευτικό της χαρακτήρα, έχασε την δύναμή της και κινδύνευσε να σβήσει.

Σήμερα, για μια φορά ακόμα ζούμε μαζί το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Φιλαρμονικής μας. Κρατάμε όμως τις λαμπρές στιγμές του παρελθόντος, πατάμε γερά στο παρόν και ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον. Γιατί γύρω στα 80 παιδιά και έφηβοι γεμίζουν κάθε απόγευμα την Φιλαρμονική μας και δεν λένε να «ξεκολλήσουν». Γιατί και πάλι ξαναζεί το πάθος για την Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου, που φλόγιζε την «Συντροφιά των Μουσικών».

Η Φιλαρμονική μας μπορεί να μεγαλουργήσει όπως ποτέ άλλοτε. Αρκεί να έχουμε συνεχώς στο μυαλό μας εκείνες τις επτά λέξεις του Ανδρέα Τυπάλδου – Μπασιά, που ορίζουν τα αληθινά μας πρωτεία: «ίνα φωτισθεί η νεολαία της πατρίδος μας».         

Μουσικό Σχολείο στην Κεφαλονιά. Ναι! Αλλά πώς, γιατί και ΠΟΥ;

Με μεγάλη ικανοποίηση διάβασα άρθρο του κ. Αγαθάγγελου Γεωργακάτου, στο οποίο υψώνει κραυγή αγωνίας, για την μη διεκδίκηση καν, ίδρυσης Μουσικού Σχολείου στην Κεφαλονιά. Είναι τουλάχιστον παρήγορο να βλέπει κανείς καταξιωμένους Μουσικούς και δάσκαλους να ενοχλούνται από τον πολιτισμικό μαρασμό της γενέτειράς τους και να προτείνουν τρόπους ανάκαμψης.

Με μια «δεύτερη ανάγνωση» του άρθρου, αποκόμισα την εντύπωση ότι ο κ. Γεωργακάτος με τα όσα γράφει, θέλοντας και μη, ουσιαστικά «κηρύσσει» την έναρξη της προσπάθειας από κάθε αρμόδιο και αναρμόδιο για να μπει, επιτέλους, η Κεφαλονιά στον χάρτη των περιοχών που διαθέτουν Μουσικό Σχολείο.

Και εδώ είναι που χρειάζεται μεγάλη προσοχή! Γιατί κάθε προσπάθεια πολιτισμικής, κυρίως, ανάπτυξης στην Κεφαλονιά, κατά την έναρξή της είναι που στρεβλώνει και μετά δεν μπορούμε να την συμμαζέψουμε.

Είναι οι προσπάθειές μας των …. συφοριασμένων από την αρχή καταδικασμένες, γιατί, μιμούμενοι τυφλά άλλες περιοχές, δεν λαμβάνουμε υπ’ όψιν τις πολλές, δύσκολες αλλά και γοητευτικές ιδιαιτερότητες της δικής μας πατρίδας.

Στο εν λόγω άρθρο, ο κ. Γεωργακάτος, γράφοντας με την αντίληψη του πνευματικού ανθρώπου, φυσιολογικά παραλείπει (και αυτός) να ασχοληθεί με το φαινομενικά «τεχνικό» θέμα της άρμοσης του Μουσικού Σχολείου στον γεωγραφικό και πολιτισμικό χώρο της Κεφαλονιάς.

Αυτήν την παράλειψη θα προσπαθήσω να θεραπεύσω, με τις φτωχές μου δυνάμεις, θέτοντας και απαντώντας τρία βασικά ερωτήματα, που γεννώνται όταν θέλουμε να «σπείρουμε» ευδόκιμα καλές ιδέες σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο: «Πώς», «Γιατί» και «Πού».

Πώς θα λειτουργεί το Μουσικό Σχολείο μας;

Εννοώ τι είδους μουσική παιδεία θα παρέχει. Θα είναι όπως κάποια μουσικά σχολεία, που συχνά - πυκνά βλέπουμε σε ψυχαγωγικές τηλεοπτικές εκπομπές να τραγουδούν ποπ ή λαϊκά σουξεδάκια του συρμού; Ή μήπως ως παραδοσιακή μουσική θα θεωρεί, όπως πολλά άλλα ιδρύματα πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα και στην Κεφαλονιά, μόνο «του Κίτσου την Μάνα» (χωρίς να έχω τίποτε εναντίον της κυρίας).

Πρέπει να ξεκαθαριστεί εξ αρχής και κατηγορηματικά ότι το Μουσικό Σχολείο της Κεφαλονιάς θα υπηρετεί και θα αναπτύσσει την ελληνικότατη και αυτοφυή κεφαλονίτικη μουσική παράδοση, μένοντας μακριά και από τις πλάνες του Μανώλη Καλομοίρη περί «Ιταλίζουσας» επτανησιακής μουσικής και από τις σειρήνες της μόδας των ρεμπετάδικων, ελληνάδικων, τσιπουράδικών και λοιπών …. άδικων. Αλλιώς θα είναι ένα μουσικό σχολείο εκτός τόπου, μάλλον βλαπτικό για την Κεφαλονιά και περισσότερο ωφέλιμο για το χωριό του Κίτσου (χωρίς να έχω τίποτα με το παλληκάρι). 

Γιατί Μουσικό Σχολείο στην Κεφαλονιά;

Αν απευθυνόμασταν σε κάποιον «γραφειοκράτη» του αρμοδίου Υπουργείου, με ποια επιχειρήματα θα τον πείθαμε ότι η Κεφαλονιά δικαιούται Μουσικό Σχολείο;  Ο Μαέστρος Γεωργακάτος στο άρθρο του επικαλείται τις μεγάλες μορφές της Μουσικής, που στο παρελθόν γέννησε η Κεφαλονιά (Λαυράγκα, Α. Ευαγγελάτο κ.α). Κατά την ταπεινή μου γνώμη, το επιχείρημα αυτό είναι μάλλον χιλιοειπωμένο και ξεπερασμένο και μόνο ως δευτερεύων λόγος μπορεί να σταθεί. 

Η Κεφαλονιά, στην διεκδίκηση του Μουσικού Σχολείου, πρέπει να βασιστεί σε κάτι που έχει άμεση σχέση με την οργανωμένη μουσική εκπαίδευση και που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό της και γενικά την κοινωνική της ανάπτυξη από το απώτερο παρελθόν μέχρι και σήμερα. Εννοώ φυσικά τα μουσικά σχολεία που «φορμαρίσθηκαν» στο Ληξούρι και στο Αργοστόλι στην δεκαετία του 1830 «ίνα φωτισθή η νεολαία της πατρίδος μας». 

Εννοώ τις Φιλαρμονικές μας!

Αν καταλάβουμε και αν δώσουμε και στους αρμοδίους να καταλάβουν ότι οι Κεφαλληνιακές Φιλαρμονικές έμαθαν τους κατοίκους αυτής της νήσου να βασίζουν τον πολιτισμό τους στην οργανωμένη δωρεάν μουσική παιδεία, τότε η Κεφαλονιά θα αξιωθεί αβίαστα το μουσικό σχολείο της.

Πού θα εδρεύει το Μουσικό Σχολείο;

Το μοιραίο ερώτημα! Αυτό το «πού», είναι ικανό να βάλλει φωτιά στο νησί, είτε αφορά Δήμο, είτε αφορά υγειονομείο, είτε αφορά μπάζα! 

Σε μια Πολιτεία με λογική και ανεξάρτητη οικονομία και λειτουργία, το ερώτημα αυτό δεν θα υφίστατο. Μουσικό Σχολείο θα ιδρυόταν και στο Ληξούρι και στο Αργοστόλι και στα Θηράμωνα ακόμα. Στην κατάσταση όμως που βρισκόμαστε τώρα, το «καυτό» ερώτημα υπάρχει και πρέπει να απαντηθεί. Και φυσικά θα δώσω την απάντηση που περιμένετε.

Το Μουσικό Σχολείο χρειάζεται το Ληξούρι.

Σε όλα μας τα αιτήματα οι Ληξουριώτες επικαλούμαστε τις ανάγκες της περιοχής μας, που συνεχώς αποψιλώνεται από κάθε στοιχείο επιβίωσης. 

Στο θέμα του Μουσικού Σχολείου όμως συμβαίνει περισσότερο το αντίθετο. Το Μουσικό Σχολείο είναι που για να ευδοκιμήσει έχει ανάγκη την ληξουριώτικη κοινωνία. Χρειάζεται το ληξουριώτικο παρελθόν, το ληξουριώτικο παρόν και το ληξουριώτικο μέλλον, που έχουν ταυτιστεί απόλυτα στο θέμα του πολιτισμού και της παιδείας με την Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου, με το έμψυχο αυτό σωματείο που δεν έπαψε ούτε σε συνθήκες κατά κυριολεξία λιμού, λοιμού ή καταποντισμού, να θεραπεύει την Μουσική Παιδεία. Χρειάζεται τους Ληξουριώτες, που σήμερα, κόντρα στην μίζερη εποχή, γέμισαν με τα παιδιά τους τις Σχολές της Φιλαρμονικής μας στο πρώτο της κάλεσμα και που θέλουν τώρα να τα δουν να προχωρούν ψηλότερα στην Τέχνη της Μουσικής αλλά και στην τόσο ενδιαφέρουσα επιστήμη της Μουσικολογίας.  Μόνο αυτοί, οι «γονείς της Φιλαρμονικής» μπορούν να αντιληφθούν την αξία ενός Μουσικού Σχολείου και να του παρέχουν αφειδώς την στήριξή τους.

Εν κατακλείδι, το Μουσικό Σχολείο της Κεφαλονιάς για να είναι και Μουσικό και Σχολείο και Κεφαλονιάς, πρέπει: α) Να διδάσκει την παγκόσμιας εμβέλειας επτανησιακή – κεφαλληνιακή μουσική «Σχολή», β) Να αιτιολογεί την ύπαρξή του στην ζώσα παράδοση οργανωμένης μουσικής παιδείας που δημιούργησαν και εξακολουθούν να θεραπεύουν oι Φιλαρμονικές μας και τέλος γ) Να εδρεύει στο Ληξούρι σε απόλυτη διαλεκτική σύνδεση με την Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου.

Με μια τέτοια προοπτική το Μουσικό Σχολείο πρέπει να αποτελέσει πρόταση όλων των Κεφαλονιτών και ανυποχώρητη απαίτηση του κάθε Ληξουριώτη.