Άρθρο μου στο περιοδικό "Κεφαλονίτικη Πρόοδος", τεύχος 13ο.
Αναμφισβήτητα η εκλογική διαδικασία είναι η κορυφαία έκφραση και έκφανση του Δημοκρατικού Πολιτεύματος. Η συμπεριφορά δε των πολιτών, κατά την άσκηση του δικαιώματος του «εκλέγεσθαι» και «εκλέγειν», καταδεικνύει όχι μόνο την ποιότητα της δημοκρατίας, αλλά και τα ήθη κάθε εποχής και κάθε περιοχής.
Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να δείξω την ατμόσφαιρα των εκλογών κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, αναφερόμενος κυρίως στις δημοτικές εκλογές του 1891 στην Κεφαλονιά και δη στο Ληξούρι.
Επέλεξα αυτό το έτος λόγω των χαρακτηριστικών επεισοδίων, που κατωτέρω περιγράφω. Εστιάζω δε στο Ληξούρι, όχι μόνο επειδή είναι ο «βιότοπός μου», αλλά και διότι μου δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάσω, με λίγα λόγια, την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε τότε στην πόλη μας.
Η μορφή του Γεωργίου Τυπάλδου Ιακωβάτου διαμορφώνει την πολιτική εικόνα του Ληξουρίου από πριν την Ένωση μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα.
Ασυμβίβαστος, δυναμικός και αγέρωχος πολιτικός για τους οπαδούς του, επηρμένος «βαναυσολόγος» για τους αντιπάλους του ο «Γιωργαντάρας», είναι βέβαιο ότι με την συνεργασία των δύο αδελφών του, έθεσε το Ληξούρι και ολόκληρη την τότε Επαρχία Πάλης στη τροχιά των δικών του πολιτικών πόθων και παθών.
Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των Επτανησίων Πολιτικών, που μετά την Ένωση εντάχθηκαν πλήρως στις αρχηγικές παρατάξεις της κεντρικής πολιτικής σκηνής, ο Γεώργιος Τ. Ιακωβάτος ακολούθησε, κυρίως στα εξωτερικά θέματα, δική του πολιτική, συμπαρασύροντας και τους εν Ληξουρίω αντιπάλους του σε οξεία αντιπαράθεση με τον ίδιο, ανεξάρτητα από ποιους κομματικούς σχηματισμούς υποστήριζαν. Έτσι, η πολιτική ζωή του Ληξουρίου είχε και αυτή την «Ληξουριώτικη» ιδιορρυθμία της.
Από την πρώτη κιόλας θητεία τους, οι μεν Γεώργιος και Χαράλαμπος ως βουλευτές, ο δε Νικόλαος ως Δήμαρχος Παλέων, οι αδελφοί Ιακωβάτοι δυναμιτίζουν την πολιτική ατμόσφαιρα, παραιτούμενοι των αξιωμάτων τους, το έτος 1867, διαμαρτυρόμενοι για την κυβερνητική πολιτική στο θέμα της Εκκλησιαστικής αφομοιώσεως.[1] Για τις θέσεις του Γεωργίου και του Χαραλάμπους προκηρύσσονται επαναληπτικές εκλογές, στις οποίες οι δύο αδελφοί θέτουν και πάλι υποψηφιότητα.
Στις επαναληπτικές εκλογές, για την αναπλήρωση των δύο βουλευτών της Επαρχίας Πάλης, που διεξήχθησαν τον Ιανουάριο του 1868, συγκροτούνται, για πρώτη φορά τόσο ευκρινώς, δύο αντίπαλα «στρατόπεδα»: Το «στρατόπεδο» των Ιακωβάτων και το «στρατόπεδο» των «αιωνίων» αντιπάλων τους, των αδελφών Ιωάννη και Μιχαήλ Τυπάλδων Χαριτάτων[2].
Αυτές οι δύο παρατάξεις, βασιζόμενες στις δύο οικογένειες, θα μονοπωλήσουν την πολιτική διαμάχη στο Ληξούρι, μέχρι και την αρχή του 20ου αιώνα. Πολιτική διαμάχη σκληρή και βίαιη λόγω και έργω.
Οι Ιακωβάτοι στην τοπική αυτοδιοίκηση θα βασιστούν αρχικά στον πρώτο τους εξάδελφο, γιο του αδελφού του πατέρα τους, Πέτρου (Πιέρου), Δημήτριο Τ. Ιακωβάτο, και στην συνέχεια στον υιό του Άγγελο.
Για αρκετό καιρό αποτυγχάνουν, καθώς ο Δημήτριος Τ. Ιακωβάτος θα ηττηθεί στις εκλογές του 1870 από τον υποστηριζόμενο από τους Χαριτάτους Γεράσιμο Κομινάτο - Γενατά και στη συνέχεια, ο κύριος αντίπαλός τους Ιωάννης Τυπάλδος - Χαριτάτος θα κερδίσει τρεις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις παραμένοντας Δήμαρχος Ληξουρίου για 13 χρόνια (1874-1887).
Η ώρα της «ρεβάνς» θα έλθει, όμως, για την Ιακωβατική παράταξη, καθώς ο Άγγελος Τ. Ιακωβάτος θα επικρατήσει στις δημοτικές εκλογές του 1887 και του 1891.
Χαρακτηριστικό το επεισόδιο των Ιακωβατέικων επινικίων του 1887, όταν ο μικρανεψιός του «Γιωργαντάρα», Άγγελος, κατέλυσε την 13χρονη κυριαρχία των Χαριτάτων: Η παράταξη των Ιακωβάτων προγραμματίζει παρέλαση στους δρόμους της πόλης, «εκ της οικίας του Γιωργαντάρα» (την σημερινή πολύπαθη Ιακωβάτειο Βιβλιοθήκη), όπου η Αικατερίνη (Κάτε) Ιακωβάτου θα παρέδιδε την σημαία και τη δάφνη, εμβλήματα της οικογένειας, «τω νικητή Ιακωβάτω». Η τελετή όμως ματαιώνεται, γιατί «την πρωίαν …. συνέβη σπουδαία συμπλοκή μεταξύ των κομμάτων, ης θύμα υπήρξε ατυχής νέος Ψαρός, τρωθείς διά μαχαίρας επικινδύνως κατά τον θώρακα υπό τινος Λυκούδη, τραυματισθέντες δε πολλοί άλλοι ελαφρότερον….»[3] Τόση βία, τόσο πάθος!
Σε αυτό το πολιτικό και συναισθηματικό πλαίσιο διεξήχθησαν οι δημοτικές εκλογές του 1891. Αντίπαλοι ετάχθησαν, φυσικά, οι έχοντες «ανοιχτούς λογαριασμούς», Άγγελος Τ. Ιακωβάτος και Ιωάννης Τ. Χαριτάτος.
Από την αρχή της προεκλογικής περιόδου η ατμόσφαιρα κυριολεκτικά «μύριζε μπαρούτι», αφού πολλοί κυκλοφορούσαν οπλισμένοι μεταξύ των οποίων και ο Άγγελος Τ. Ιακωβάτος! Το «αρχέγονο» μίσος μεταξύ των δύο παρατάξεων έρχεται ξανά στην επιφάνεια. Πριν ξεσπάσει σε σωματική βία, εκδηλώνεται με διαπληκτισμούς για την τακτική των υποψηφίων κατά των προεκλογικό τους αγώνα, από τους οποίους, βέβαια δεν θα μπορούσε να λείψει μια γνήσια Ληξουριώτισσα· η Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου!
Ο Άγγελος Τ. Ιακωβάτος θέλησε να χρησιμοποιήσει τους μουσικούς και τα όργανα της Φιλαρμονικής σε προεκλογική του συγκέντρωση, πράγμα που ο Νομάρχης δεν ενέκρινε και έσπευσε να κατάσχει τα όργανα!
Οργισμένος ο Άγγελος Τ. Ιακωβάτος τηλεγραφεί στον Πρωθυπουργό Θεόδωρο Δηλιγιάννη διαμαρτυρόμενος κατά του Νομάρχη. Ιδιαίτερα ενοχλημένος φέρεται από το γεγονός ότι ο Νομάρχης επέτρεψε σε «αντιθέτους» να κυκλοφορούν στην πόλη τραγουδώντας με συνοδεία εγχόρδων οργάνων.
Το επεισόδιο αυτό αναφέρει από την εύθυμη πλευρά του η Εφημερίδα «Εφημερίς» (φ. 187/6-7-1891) σε πρωτοσέλιδο άρθρο της υπό τον τίτλο «Όπου αναφαίνονται τα Φλούγκερχορν»[4]
Η κατάσταση δεν άργησε να φτάσει στα άκρα: Τα πρωί της 23ης Ιουνίου, οπαδοί του Χαριτάτου επιτίθενται στο καφενείο του Ζαχαρένιου στην παραλία του Ληξουριού, όπου προφανώς σύχναζαν φίλοι του Ιακωβάτου και τραυματίζουν στο πόδι τον δημότη Στέφανο Καγγελάρη, ο οποίος ακρωτηριάζεται από τους γιατρούς[5]. Ο Ιακωβάτος τηλεγραφεί και πάλι διαμαρτυρόμενος, αυτή τη φορά προς τον Βασιλέα. Από το διερευνητικό τηλεγράφημα του Υπουργείου Εσωτερικών προς τον Νομάρχη, καθώς και από το απαντητικό τηλεγράφημα του τελευταίου, όμως, μαθαίνουμε ότι ο Ιακωβάτος δεν ήταν τόσο φιλήσυχος, όσο θέλει να δείχνει στις διαμαρτυρίες του. Ο πολιτικά αντίθετός του Νομάρχης, βέβαια, χρησιμοποιούσε την χωροφυλακή εναντίον του, αλλά και ο ίδιος ο Ιακωβάτος, όχι μόνο κυκλοφορούσε στην πλατεία του Ληξουρίου «φέρων εν τη ζώνη του περίστροφον και επιδεικνύων αυτό προς το πλήθος», αλλά επέτρεπε και στους άνδρες της δημοτικής αστυνομίας την χρήση «ροπάλων ισοτίμων φονικοίς όπλοις»[6].
Με τα νεύρα τεντωμένα, το Ληξούρι έφτασε στην ημέρα των εκλογών· την 7η Ιουλίου 1891. Αν και η ψηφοφορία άρχισε «πανηγυρικώς και αταράχως», το μοιραίο δεν άργησε να συμβεί: Στις 10 το πρωί, ένοπλοι «οχυρωμένοι» σε οικίες ανοίγουν πυρ κατά συμπολιτών τους της αντίθετης παράταξης! Από τους πυροβολισμούς τραυματίζονται αρκετοί και φονεύεται ο φιλήσυχος πολίτης Χριστοφοράτος. Ο τηλέγραφος παίρνει και πάλι φωτιά. Οι Ληξουριώτες πολιτευτές Ε. Μπασιάς και Σ. Φορέστης τηλεγραφούν, αναφέροντας το γεγονός, στον Πρωθυπουργό και στις Αρχές στο Αργοστόλι. Για την αναστάτωση των εντόπιων Αρχών (Νομάρχης, Στρατιωτικός Επόπτης, Εισαγγελέας, Μοίραρχος), «μιλάει» από μόνο του το τηλεγράφημά τους στο Υπουργείο Εσωτερικών, γι αυτό το παραθέτω αυτούσιο:
«7/7 ώρα 11 π.μ.: Υπομοίραρχος Ληξουρίου τηλεγραφεί ότι εντός της πόλεως, πέριξ εκλογικού τμήματος, έλαβε χώραν ένοπλος ρήξις μεταξύ διαμαχομένων πολιτικών μερίδων. Άγνωστος αριθμός φονευθέντων. Εκλογή διεκόπη. Πυροβολισμοί εκατέρωθεν εξακολουθούσι. Ζητείται ενίσχυσις και εδυνήθημεν οικονομήσαι ολίγους άνδρας, οίτινες μετά εισαγγελέως και ανακριτού μεταβαίνουσι εις Ληξούριον προς επαναφοράν τάξεως»
Ο πανικός αυτός των Αρχών δημιούργησε πρόβλημα και στο Αργοστόλι, αφού λόγω της ελλιπούς φρούρησης των εκεί εκλογικών τμημάτων, εισβολείς αναποδογύρισαν τις κάλπες με αποτέλεσμα την ματαίωση της ψηφοφορίας.
Την κατάσταση χαρακτηρίζει ακριβώς, με δύο λέξεις, η «Εφημερίς» στο φύλλο της ίδιας ημέρας : «Εν Κεφαλληνία έγειναν όλα θάλασσα….»
Κάπως έτσι, λοιπόν, διεξάγονταν οι δημοτικές εκλογές στην πόλη των «οξυμένων πνευμάτων», τότε: Με πάθος, βία, αλλά και πολιτική που ασκείτο για το Ληξούρι και από το Ληξούρι. Την σύγκριση με το σήμερα αφήνω στον αναγνώστη.
[i]
[1] Βλ. Μονόφυλλα Ιακωβατείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ληξουρίου, Μ 147 -148/1867. Παραιτήσεις Αφων Ιακωβάτων.
[2] Για τους Αφους Χαριτάτου βλ. Γερ. Η. Πεντόγαλου, «Γιατροί και Ιατρική Κεφαλονιάς στα χρόνια των ξενικών κυριαρχιών (1500 – 1864)»
[3] Εφημερίδα «Ακρόπολις», φ. 1856/17-7-1887
[4] Φλούγκερχορν: Χάλκινο όργανο συγγενές της τρομπέτας. Στην Ελλάδα ονομάζεται «φλικόρνο».
[5] Βλ. Εφημερίδα «Εμπρός», φ. 194/ 29-6-1891.
[6] Μπορούμε λοιπόν να πούμε, ότι ο Άγγελος Ιακωβάτος εφηύρε τα … ΜΑΤ!
[i] Πηγή για τα εκλογικά τηλεγραφήματα η εφημερίδα «Πρωία», φ. 5ης,6ης,8ης/7/1891.
